Jak to gdzie indziej bywało...
Czytając protokóły ze spraw sądowych w Modliborzycach może się nam wydawać, że ówczesne sądy były dość łagodne, co mogło sprzyjać łamaniu prawa i nieprzestrzeganiu obyczajów. Stąd tyle wybryków w mieście i okolicy. Możemy nawet odnosić wrażenie, że rozprawy były, jakbyśmy to dzisiaj powiedzieli, scenkami kabaretowymi, z których można się pośmiać. Nic bardziej mylnego! W ówczesnych sądach w innych miasteczkach zapadały wyroki jak z jakichś horrorów. Oto przykłady z księgi Acta nigra maleficorum wisniciae (1665–1785) – księgi sądowej prowadzonej w sądzie miasta Nowego Wiśnicza w latach 1665–1785 dla najcięższych spraw karnych (Nowy Wiśnicz – miasteczko w woj. małopolskim lokowane w 1616 r.).
-
1. Sprawa Piotra Dzianika i Maryny Boruchy o kradzieże. Piotra Dzianika skazano na karę powieszenia na szubienicy, Marynę Boruchę na chłostę oraz wydalenie z miasta [25 II 1665].
-
5. Na posiedzeniu w Niepołomicach rozpoznano sprawę Jadwigi Talazyny, primo voto Michałkowej ze wsi Kłaj o czary. Wymierzono jej karę śmierci przez spalenie [26 IV 1688].
-
8. Sprawa Justyny Rabiaszki Sukienniczki, wdowy po Jakubie Rabiaszu Sukienniku, oskarżonej przez ławnika Walentego Chmielowskiego o porwanie sprzed jego domu w dzień łajna od ocielonej krowy. Oskarżoną o "czarostwo" skazano na karę śmierci przez ścięcie, a następnie spalenie [11 II 1689].
-
12. Sprawa Walentego Kiliana oskarżonego przez 4 Żydów o czynną napaść i rozbój. Na mocy wyroku sądowego skazano go na poćwiartowanie pod szubienicą na żywo i zawieszenie części ciała na szubienicy. Za wstawiennictwem osób "zacnych" miał zostać najpierw ścięty, potem ćwiartowany, a głowa jego wystawiona na palu [9 VII 1691].
-
13. Sprawa Sebastiana Miaszczyka oraz Reginy Gączykowej o zabójstwo brata i męża oraz cudzołóstwo. Miaszczyka skazano na ucięcie ręki pod pręgierzem, zdarcie trzech pasów skóry pod szubienicą, -uśmiercenie przez ćwiartowanie na żywo, zawieszenie części jego ciała na szubienicy. Gączykową, jako cudzołożnicę i morderczynię małżonka skazano na publiczne trzykrotne targanie kleszczami oraz spalenie żywcem. Za wstawiennictwem "poważnych person" starosta nowowiśnicki złagodził wyrok. Miaszczyk miał zostać po ucięciu mu ręki ścięty i dopiero potem ćwiartowany. Gączykową skazał na jednorazowe szarpanie kleszczami oraz karę śmierci przez ścięcie [11 VIII 1692].
-
23. Sprawa Kazimierza PuchaIskiego ze wsi Rajbrot oskarżonego o kradzieże i rozbój. Skazany na karę śmierci przez ścięcie pod szubienicą, ćwiartowanie i wystawienie części ciała na widok publiczny oraz wbicie głowy na pal [4 IV 1717].
-
27. Sprawa Zofii Fielkównej i Stanisława Walczucha o dzieciobójstwo i cudzołóstwo. Fielkównę skazano na przebicie palem na rynku pod pręgierzem. Przed egzekucją wyroku Zofia odwołała najcięższe oskarżenia względem Walczucha, dlatego skazano ją na kary pieniężne i pokutę kościelną [30 IX 1722]. 82
-
33. Sprawa Wawrzyńca Gurki z Olchawy oskarżonego o zabicie Żyda Cherszka, służącego u rzeźniczki Ickowy Cipy Zydówki, obywatelki Wiśnicza. Sąd skazał go na karę ścięcia pod szubienicą, przybicie głowy do szubienicy, obcięcie rąk i przybicie ich na słupach granicznych przy gościńcach publicznych; pochowanie reszty ciała pod szubienicą [12 II 1777].
Informacje ze strony: https://brzesko.ws
Wracamy do Modliborzyc...
87. 
86. Str. 438, 439. 30 XII 1689 r. Rodziny Majowskich i Bieńkowskich pogodzone przed sądem. Po wieczne czasy!
85. Str. 437, 438. 27, 28 XII 1689 r. Kompromis pracowitych ze Stojeszyna przed modliborskim sądem
84. Str. 436, 437. 27, 28 XII 1689 r. Awantura między Pisczkiem i jego komornikiem Kraszewskim.
83. Str. 375, 376. 6 XII 1689 r. Poszukiwania złodzieja słoniny. Czy pomogła wróżka? Tym razem modliborski sąd nie stanął na wysokości zadania.
82. Str. 373, 374, 375. 28 XI 1689 r. Pracowici z Blinowa pobili lubelskich malarzy na rynku w Modliborzycach! Czyżby tak wyrazili swoją krytykę ich sztuki malarskiej?
81. Str. 372, 373. 23 XI 1689 r. Niedopowiedziana historia kryminalna z kowadłem w tle.
80. Str. 371, 372. 16 XI 1689 r. Dekret w sprawie bójki karciarzy w karczmie u Żyda Piekły. Kilka uwag o kosztach postępowania sądowego pod koniec 1689 r. Tynf i boratynka.
79. Str. 370. 9 XI 1689 r. Młynarczyk do Kopczyńskiego: „Ty kpie, cyganie, szalbierzu!”, a do jego żony: „Cyganko, szalbierko, bodaj was zabito!”. Ta zachowała się jak Jola w „Ranczu” w obronie honoru Pietrka.
78. Str. 368, 369, 370. 7 XI 1689 r. W karczmie i przy kartach starszym też należy się respekt. Jak cechmistrz Kryński próbował nauczyć tego młodzieniaszka Skibę i co z tego wynikło.
77. Str. 367. 31 X 1689 r. „Tyś bękart! Twoję matkę żołnierze zrzucili u Siwka Jędrzeja. Niedam ci rzemiesła robić, boś ty bękart!” – te słowa Marcina Sawińskiego uderzyły Kazimierza Kopczyńskiego jak obuch kowalskiego młota.
76. Str. 366, 367. 21 X 1689 r. „Jedźże, panie!” – krzyknął Wojciech Mazur do mieszczanina janowskiego, a ten zareagował: „Salvis omnibus beneficiis, ty kpie, ty mnie każesz jechać!?”. Ale na tym awanura się nie skończyła.
75. Str. 365, 366. 21 X 1689 r. 1. “Postój jeno! Jeżeli mi sprawiedliwości nie uczynią, to ja sobie sama z ciebie uczynię” – tak Paluchowa „pozdrowiła” Tomaszewską spotkaną na ulicy miesiąc po rozprawie sądowej o chmiel. 2. Kaczor wędrownik Józwy Jopka złożył wizytę Papieszczykowej, co skończyło się sprawą sądową.
74. Str. 364, 365. 9 X 1689 r. „A ty rozbójniku zabiłeś chłopa w Potoku, uciekłeś do Modliborzyc” – takich słów w swojej przemowie użył Mikołaj Pikula wobec Wojciecha Naglicy.
73. Str. 363, 364. 5 X 1689 r. 1. Dlaczego Olszowski podał przyszłych teściów do sądu? 2. Zamiast oddać pieniądze Jerli Zelmanowej, Szymon Paluchowicz „sprzeciwiwszy się wziął na ledzie wymię alias spodek jałowicy i uderzył ją w gębę”.
72. Str. 361, 362. 18 IX 1689 r. Chłopi ze Stojeszyna również potrafili zamienić dup’e w barcie i rozwijać bartnictwo w okolicach Modliborzyc. „Wieczna zgoda” między Piotrem Malcem i Krzysztyną Leśniaczkową (Leśniakową) ze Stojeszyna w sporze o barcie.
71. Str. 360, 361. 18 IX 1689 r. Pankracjon na rynku w Modliborzycach.
70. Str. 360. 12 IX 1689 r. Paluchowicz kontra Tomaszowska – awantura o chmiel rosnący na miedzy.
69. Str. 359. 5 IX 1689 r. „Ty błaźnie, kurewniku, niegodzieneś cechmistrzem być!”. Co spowodowało, że Wojciech Farba użył takich słów do Franciszka Kryńskiego?
68. Str. 358-359. 29 VIII 1689 r. „Panie Pawle, nie gadajcie leda cego!”. Dlaczego Adam Skiba skarcił tymi słowami Pawła Pustułę w karczmie u Żyda Rysia?
67. 1. Str. 355, 12 VIII 1689 r. 2. Str. 358, 31 VIII 1689 r. Modliborski proboszcz kontra Żyd Gierszyn. Przysięga more judaico w chederze.
66. 1. Str. 355. 10 VIII 1689 r. 2. Str. 356. 12 VIII 1689 r. Kłótnia kobiet w browarze Żyda Rysia. Wyrok – więzienie. Dwa ważne słowa Marcinowej Sawińskiej, które wiele powiedziały o modliborskim browarnictwie.
65. 1. Str. 354. 8 VIII 1689 r. 2. Str. 357. 12 VIII 1689 r. Tym razem w Modliborzycach narozrabiał… wieprz Stalimacha. A może była to sprytna intryga Szmulowej?
64. 1. Str. 354. 7 VIII 1689 r. 2. Str. 357. 19 VIII 1689 r. W karczmie o awanturę jest bardzo łatwo. Tym razem poszło o sierp.
63. Str. 353. 2 VIII 1689 r. Kowale Sawińscy zelżyli i zesromocili sługę kościelnego Szymona Klimkowicza
62. Str. 353. 15 VII 1689 r. Dlaczego para zdezelowanych buciorów wprawiła we wściekłość „żołnierkę” Kowalusową?
61. Str. 352. 1 VII 1689 r. Jak Szala i Kopczyński, ławnicy, wraz z żonami, trafili przed sąd.
60. Str. 351, 352. 26 VI 1689 r. Znów w Modliborzycach pobite dziecko! Grzegorz Szyszak pobił mejdele Salamona!
59. Str. 350, 351. 17 VI 1689 r. 1. Stanisław Stola pobity przez grabarza Jana Żarnowieckiego. 2. Jak burmistrz Jajko sprzedawał konia na jarmarku w Zielone Świątki. Kolejny raz chapeau bas, Modliborzyce!
58. Str. 348. 24 V 1689 r. Jak Żyd Zelman Aleksandrowicz przeszedł do historii Modliborzyc.
57. Str. 347, 348, 349, 350. 24, 29, 30 V 1689 r. Najazd chłopów z Blinowa na rodzinę Pikulów.
56. Str. 346, 347. 24 V 1689 r. Obdukcja wdowy Anny Dębskiej pobitej przez Macieja Klimkowicza.
55. Str. 346. 17 V 1689 r. „Ty żeś złodziejka” – wykrzyczała Wójtowiczowa do Przemyślańskiej, po czym cechmistrze zabronili Przemyślańskiemu wykonywać dalej rzemiosło.
54. Str. 345, 346. 16 V 1689 r. Spór między Żydem Lewkowiczem a Farbą o miedzę. Farba przegrał ale wyładował swą złość na Lewkowiczu.
53. Str. 345. 11 V 1689 r. Mikołaj Pikula skarży Wojciecha Naglicę o niewywiązanie się z kontraktu
52. Str. 344, 345. 8, 9, 11 V 1689 r. Znowu bójka i pobite dziecko! A zaczęło się od maciory z prosiętami.
51. Str. 341, 342, 343, 344. 6 V 1689 r. 1. Andrzej i Anna Gorczycowie pokrzywdzeni podczas „tumultu” w karczmie u Żyda Rysia. 2. Jana Eskę sporo kosztował spór nad kupką koziego gnoju. 3. Jakub Kraszewski wraz ze swoją rodziną zawiera „pokój na wieczne czasy” z żydowskim małżeństwem Honów. 4. i 5. Dwie obdukcje razów otrzymanych w wyniku bójki między małżeństwem Trojanowskich a Wojciechem Farbą.
50. Str. 340, 341. 1 V 1689 r. Kłótnia o miedzę i ciężkie zarzuty wobec ławnika Kopczyńskiego: „I żeś ty szkołę żydowską wyłupił i żołnierzem będąc komory ludzkie odbijał”
49. Str. 340, 341. 2 V 1689 r. „Ulituj sie nad dziadem, a jak dziad odżyje to cię torbą zabije”
48. Str. 338, 340. 26 IV 1689 r. Kowal Stanisław Sawiński doigrał się. Tym razem pobił i zelżył strażników miejskich.
47. Str. 337, 339. „Czamarzanka pobiła dziecinę winiarza Józwy Wołowczyka. Sprawa w sądzie!”
46. Str. 334, 335, 336. 7 IV 1689 r. 1. Naglicowa idzie spłacić pijacki dług swego męża do Żydówki Osiorowej, ale ma z nią jeszcze inne porachunki. 2. Bednarz Błażej Przemyślański o mało nie zabił kadzią mieszczanina janowskigo (sprawa niedokończona). 3. Żydowski bachorek sponiewierany w błocie przez kowala Marcina Sawińskiego.
45. Str. 334. 26 III 1691 r. Cygan Wacławowicz okradziony przez Cygana Matyaszowicza.
44. 1. Str. 333. 15 III 1689 r. Stanisław Piszczek contra Adam Skiba – o co „pohałasowali się” w gospodzie Żyda Rysia? 2. Str. 336, 337. Reprotestacja Adama Skiby i dekret sądu w sprawie: Stanisław Piszczek contra Adam Skiba.
43. 1. Żydowskie miazmaty w Modliborzycach w XVII w. 2. Jak wyglądali modliborzyccy mieszczanie w XVII wieku?
42. Str. 332. 6 III 1689 r. Krav maga w winiarni Żyda Piekły?
41. Str. 330. „Maryna Wybianówna hasała z Ratajowym zięciem i zastąpiła! Ratajowie obstają za zięciem!”
40. Str. 326, 327, 328, 329, 330. 26 II 1689 r. „Młodzieniaszkowie z magistrem Czechowiczem skorzyścili i przepili na miedzie buty Kryńskiego u kulawej Ickowej! Szymon Kolczyński zadał złodziejstwo magistrowi Czechowiczowi, a ten złożył protestacje w sądzie!”
39. Str. 297, 298. 26 lutego 1689 r. 1. Cyganie przed modliborzyckim sądem! 2. Zgoda i „przeproźba” między Paluchowiczami i Blinowskimi, ze środkiem zabezpieczającym. 3. Obdukcja burmistrzównej pobitej przez krewką Gorczycową.
38. Str. 326. 24 II 1689 r. Ze Stojeszyna do Janowa przez... Świnki!
37. Str. 324, 325, 326. 4 II 1689 r. 1. Awanturnik Bielski kolejny raz atakuje poddanych Mikołaja Słoniewskiego.
2. Zakończenie sprawy awantury między Giżką i Szysczakiem.
36. Str. 323. 28 I 1689 r. Reprotestacja Grzegorza Szysczaka – oskarżenie Giżki o zniewagę
35. Str. 322. 26 I 1689 r. „Szysczakowa pobiła Giszke w karczmie u Żyda Rysia!” – protestacja Giszki
34. Str. 320, 321. 7 I 1689 r. Wspólna stępka i sekutnica to prosta droga do awantury. Do pieca na trzy „zdrowaśki” w... Modliborzycach?
33. Str. 319. 2 I 1689 r. In Nomine Domini incipitur Annus 1689.
32. Str. 316. 29 XII 1688 r. 1. Protestatia kowala Sawińskiego przeciwko wójtowej Szalinej o znieważenie i pobicie go oraz znieważenie jego żony. 2. Reprotestatia wójtowej o znieważenie i pobicie jej przez kowala Sawińskiego.
31. Str. 314. 13 XII 1688 r. Szymon Paluchowicz obrażony, a jego żona pobita w karczmie u Żyda Rysia.
30. Str. 313. 8 XII 1688 r. Kowale Sawińscy przypisują bękarstwo młodemu Olszowemu. Staje za nim cechmistrz Majowski.
29. Str. 312. 1 XII 1688 r. Paluchowicz niesłusznie oskarżony o kradzież żerdzi z płotu. Zgoda „pod zakładem”.
28. Str. 312. 1688 r. “Bosarurka” ciężko pobił syna Jakuba Stolmacha. Czy będzie surowa kara przed modliborzyckim sądem?
27. Str. 365, 366. 5 XI 1688 r. Inkwizycja w sprawie napaści polichniaków na Łacków koło szpitala.
26. Str. 310. 16 X 1688 r. Za przestępstwo ojca odpowiada syn, a pogrąża go zeznanie brata, Józefa Mazura.
25. Str. 307. 24 IX 1688 r. Sprawa odwoławcza o tzw. podkupienie. Wojciech Papież przeciwko Grzegorzowi Szyszczakowi.
24. Str. 307. 22 IX 1688 r. Wielka konfuzja Wojciecha Farby w domu Mikołaja Pikuli.
23. Str. 306. 31 VIII 1688 r. Dawidowa Herczkowiczowa skarży mieszczanina Franciszka Kryńskiego o molestowanie.
22. 1. Str. 305. 29 VIII 1688 r. Chłop pobił karczmarzową Ickową zwaną kulawą. 2. Str. 306. 5 IX 1688 r. Pijacka burda w karczmie kulawej Ickowej.
21. Str. 304. 21 VIII 1688 r. „Tak się bawią, tak się bawią Modliborzyce!” w knajpie u Żyda Rysia – cd. Kontrpozew wójta Jajko.
20. Str. 302–303. 9 VIII 1688 r. „Tak się bawią, tak się bawią Modliborzyce!” w knajpie u Żyda Rysia. “Grajże mi tak...” zaśpiewała pijana wójtowa Jajkowa do grajka, a potem w ruch poszła siekiera i... sprawa trafiła do sądu.
19. Str. 301. 28 VII 1688 r. Sawiński kontra Czechowicz oraz pozew wzajemny. Sprawa o pobicie i publiczne wyzwiska.
18. Str. 300. 9 VII 1688 r. 1. W sądzie potrzebne są dowody i dobra opinia – Żyła kontra Buryta. 2. Finał sprawy: Traczka kontra Kowalusowie.
17. Str. 300. 7 VII 1688 r. Traczka obrażona przez Kowalusową. Zeznania Brodeckiej i Ślizowej.
16. Str. 299. 18 VI 1688 r. Wójt Jajkowicz oskarża Żydówkę Piekłową o obrazę władz miasta.
15. Str. 294. 8 VI 1688 r. Jestal z Jaskowic pobity w domu wójta Buryty.
14. Str. 293–294. 23 V 1688 r. Bijatyka między Ruczkim a Żydem Koplowiczem o... 3 snopki słomy. "Pracowity" świadkiem.
13. Str. 293. 13 V 1688 r. Reprotestatia Macieja Buryty w sprawie zajścia u niego w domu.
12. Str. 291-292. 10 V 1688 r. 1. Paluchowicz przeciwko pyskatej Burytowej 2. Jan Kowalski otrzymał działkę (pólko) i okazało się, że Szymon Mutra coś na nim już zasiał. 3. Zgoda między rodziną wdowy Farbiny a rodziną Kazimierza Kopczyńskiego.
11. Str. 290. 9 V 1688 rok. Pielechowicz pobił wdowę Farbinę i jej córkę, a swoją żonę.
10. Str. 289. 7 V 1688 rok. Gry hazardowe w Modliborzycach? Oczywiście! U Piekłowej można pożyczyć karty i pieniądze a także zagrać.
9. Str. 288. 21–22 IV 1688 rok. Publicznie znieważony burmistrz Majewski. Przeprozba i revocatia.
8. Str. 287. 9 IV 1688 rok. 1. „Okalicenie” krowy mieszczanina Siwczaka. Zawarcie ugody. 2. Uczciwy Pęzioł niesłusznie posądził sąsiada Skibę o kradzież.
7. Str. 286. 1 IV 1688 rok. "Na Gisczynych pieniądzach diabeł siedzi" - ten żart Żyda Wargala sprowokował Giżkę do bójki. Obdukcja przed sądem.
6. Str. 285. 31 III 1688 rok. Szawiński kontra Jędrzejkowicz. Słowa „nieuczciwe szkodzące sławie i rzemiosłu” kontra pobicie.
5. Str. 284. 26 III 1688 rok. 1. Jajkowicz niesłusznie posądzony przez Pikulę o kradzież bindasa. 2. Rzemieślnik Piechowicz został obrażony przez Kryńskiego na weselu.
4. Str. 531. 31 X 1687 r. „A ty dziadu, sk..., jałmużny chcesz albo tej gorzałki, co ją mam w garści, a ja jej sam nie pił!?” – tak zareagował Adam Brodecki na prośbę o jałmużnę. Na szczęście modliborski sąd przywrócił żebrakowi godność. Kolejny raz chapeau bas, dla modliborskiego sądu!
3. 1. Str. 548. 1 VI 1687 rok. Obdukcja Pielecha i jego żony pobitych na wygonie. 2. Str. 549. 7 czerwca 1687 rok. Sabotaż w winiarni starozakonnego Abrama?
2. Str. 547. 1 V 1687 r. 1. "Braterskie piwo pogrzebowe" u Żyda Maiera. 2. Awanturny Mikołaj Pikula na weselu u młynarza Łysakowskiego.
1. Str. 128 (65). 28 V 1685 r. Kozera kontra Długosz. Pierwszy spór – „na śmierć i życie”
Dzieje Modliborzyc rozpoczynają się 27 lutego 1631 roku – tak mówi historia. Ale nasza wiedza i doświadczenie życiowe mówi nam też, że wraz z tą datą nie wszystko zaczęło się od początku. Osadnicy byli przecież ludźmi, którzy przybyli z innych miejscowości, głównie zza Wisły i Sanu (tam gęstość zaludnienia była wyższa niż na Lubelszczyźnie). Byli to nie tylko Polacy ale i Żydzi. Osadnicy sprowadzili nie tylko dobra materialne, które posiadali, ale i swoją kulturę, mentalność, język, posiadane kwalifikacje rzemieślnicze i, niewątpliwie, chęć budowy nowej społeczności, w której chcieliby zająć, odpowiednią dla swoich wyobrażeń, pozycję. Niewątpliwie wpływ na charakter Modliborzyc wywarło również ich otoczenie z Zamkiem na czele. Jak wykuwał się charakter Modliborzyc i mentalność mieszkańców miasta w kolejnych dziesiątkach lat? Spróbujmy przyjrzeć się chociaż wycinkowi tej historii poprzez pryzmat ich konfliktów, tych które trafiły przed oblicze sądu...
Darmowy hosting zapewnia PRV.PL