Str. 347, 348, 349, 350. 24, 29, 30 V 1689 r. Najazd chłopów z Blinowa na rodzinę Pikulów.

Wydarzenie, które miało miejsce pod koniec maja 1689 roku z pewnością na długo zapadło w pamięć mieszkańców Modliborzyc. Takiej bójki, w której brało udział tak wiele osób, i to z użyciem niebezpiecznych narzędzi, nie widziano tutaj od lat. Nie mamy, niestety, pełnego obrazu tego, co się wydarzyło. W protokółach zarejestrowano jedynie protestację jednej strony zajścia, reprotestację drugiej strony, wnioski obu stron o dokonanie obdukcji, wyniki obdukcji (8 osób) oraz przesłuchanie świadków strony występującej z protestacją. Protokółu z dalszego ciągu rozprawy nie ma i – na podstawie lektury dalszych kilkudziesięciu stron „Księgi” – nie wygląda na to, że jej ciąg dalszy miał miejsce.

Spróbujmy jednak na podstawie tego co zanotowano odtworzyć te dramatyczne wydarzenia.

Zeznający świadkowie (4) rozpoczynają opis tego wydarzenia od hałasu, który wywiódł ich z domów, a po wyjściu zobaczyli tumult na ulicy – grupa obcych mężczyzn uzbrojona w kije, siekierki oraz w rozszczep atakowała mieszkańców Modliborzyc. Ich agresja była skierowana głównie na mężczyzn z rodziny Pikulów: Mikołaja, Marcina, Józefa, Pawła, Stanisława i Wojciecha. Szczegółowy opis tego, co się działo znajduje się w poniższych zeznaniach świadków. Kim byli atakujący i co ich tak rozsierdziło? Z protokółów dowiadujemy się, że byli to ludzie z Blinowa, poddani jaśnie wielmożnej pani Halickiej i są określani mianem pracownici z Blinowa. Ponieważ użyto tego określenia, należy domniemywać, że byli jakimiś robotnikami. Nie wiemy jednak, co robili w Modliborzycach lub w okolicy. Biorąc pod uwagę fakt, że byli wszyscy uzbrojeni (siekierki, kije oraz rozszczep) oraz charakter tegoż „uzbrojenia” można przypuszczać, że wykonywali jakieś prace w lesie. Zwraca z pewnością uwagę fakt, że jeden z nich posługiwał się tzw. rosczepem (rozszczepem). Był to rodzaj pułapki na zwierzęta drapieżne – gruby rozszczepiony z jednej strony kij z rozpórką, do której przyczepiano jakąś przynętę i zwierzę, pociągając za przynętę, zwalniało rozpórkę, a rozszczepione połówki ściskały i unieruchamiały je. Tak więc ci ludzie z Blinowa dotkliwie pobili Pikulów, i to tak, że na ich obdukcję wyznaczone osoby musiały udać się do domu Mikołaja Pikuli. Liczba i rodzaj ran była ogromna. Jak się zestawi ich opis z opisem wydarzenia dokonanym przez świadków, to rysuje się obraz jak z jakiegoś zajazdu, egzekucji. Trzeba dodać, że w tym zajściu uczestniczyły też kobiety (białe głowy) ratując pobitych i broniąc atakowanych. Z protokółów nie dowiemy się natomiast, jaka była przyczyna tego zajścia, jednak biorąc pod uwagę okoliczności i skalę tej bójki, wydaje się mało prawdopodobne aby chłopi z obcej wsi, gromadnie, z bronią w ręku, napadli w biały dzień, w środku miasta, na rodzinę mieszczańską. Za taki czyn zapłaciliby bardzo drogo. Wystarczy poczytać „Jak to gdzie indziej bywało...” na stronie z listą opisanych „Występków sławetnych”.

Pierwsze posiedzenie sądu w tej sprawie odbyło się 24 maja. 29 maja odbyło się przesłuchanie świadków, a następnego dnia z reprotestacją zgłosiło się pięciu mieszkańców Blinowa, którzy byli uczestnikami tej bójki: Stanisław Pasionek, Szymon Kosidło, Maciej Pyzik, Tomasz Kuczynski i Marcin Krwaczyk (być może Krawczyk). Wszyscy prosili o obdukcje, a swoje obrażenia przypisali Pikulom. W protokóle zanotowano obrażenia czterech osób. Co interesujące, wszyscy mieli rany cięte.

Vcciwi – uczciwi;
wzłusz – wzdłuż;;
wzgłąb – wgłąb;
rok – róg;
Słuczony – tłuczony;
odtyzę – od tychże;
Kymi – kijami (wg ówczesnych zasad: kiimi lub kiymi);
Styrkali – szturchali.
zbiałemi głowami – z białogłowami (kobietami);
Uciekayć – uciekayąc (opuszczone ą);
Leznego – leżącego;
zroscepcem – z rozszczepem (pułapka na zwierzęta – patrz wyżej);
misdli – mizdry (mizdra – wewnętrzna część skóry);
Cole – czole;
Elevatis duobur digitis dextrae manus adAltum – podnosząc dwa palce prawej ręki do góry (podczas przysięgi).

ACtum F-ra. Tertia ipso Festo Sancti MiSsionis
Spiritus prox-a 24. May. Anno D-ni 1689.





Do Vrzędu y Xiąg Ninieyszych Woytowskich Ławniczych Radzieckych Modliboskich przyszedSzy y StanąwSzy Vcciwi Pikulę Mikołay Marcin y Ioseph prosząć Urzędu to iest Pana Woyta Pana ThomaSza PięniąSzka naten Czas o Xięgi y Pana Pisarza takze dwoch wiernych aby byli zesłani wdom uczciwego TegoSz Pana Mikołaia Pikule do Oglądania razow braciey takze Pikulow Iozepha Pawła Stanisława y Woyciecha Ktorzy niemogli do Domu Woytowskiego zaisć od pobicia y razow zadanych Te razy otrzymali od Poddanych Zblinowa Iasnie WielmoSznej (...) Paniey Halickiey, naktorych affectatią zesłał Pan Woyt P. Pisarza y Uczciwych Grzegorza Woytowicza y Woyciecha Pietrasa y ławnikow Modliboskich Ktorzy takie razy oglądali przybytnosci Cyrulika Ktory ie odkrywał naprzod przy prawey Stronie Czupryny wyzey roga nagłowie raz Cięty wzłuSz na Trzy Członki a wprzek na Członek wzgłąb na Członek. wedle tegoSz razu nizey ras Uderzony obuchem gus napuchły odłoni nasiniały nalewey Stronie głowy rok zbyty Krwawy także zaVchem Lewym razow dwa Krwawych przy oku lewym przy brwi raz krwawy Wtyle Lewey Strony głowy przy czuprynie ras Uderzony obuchem ras przetrącany nizey Ucha lewego ras Krwawy naprawey Łopatce razow 15. obuchem Vderzonych odktorych razow na puchło iak bochen chleba, reka Lewa od Ramienia do piesci wszystka stłuczona obuchami zsiniała Krwią przenikła Ktorą niemogł naszyi na boku Lewym ras Krwią przenikły przy pasie na Lewym Stronie Krzyza ras Krwią przenikły naLewey nodze napisceli Samey raz przebity rozceptem wzgłąb napułtora Członka naprawey nodzę na Kolanie raz Uderzony wprzek y wzłuSz na dwa Członki odktorych razow mało nie Vmarł podiętych

Pawła Pikule razy oglądane przes tychze Panow zesłanych iako wySzey y Pana Pisarza wdomu tegoSz Pana Mikołaia Pikule naprzod na wierzchu głowy ras przecięty wgłąb napułczłonka do Kosci naLewey Stronie głowy narogu raz Słuczony na dwa Członki wzłuSz. Krwią przenikły naLewey stronie Twarzy Iagoda przecięta Krwawie wedle tegoSz wyzey przy?ku raz Krwią przenikły naprawey Stronie głowy narogu raz Krwią przenikły na Czole raz Krwawy naprawym y naLewym ramionach y naplecach razow wSzystkich Krwią przenikłych 18 aSz ręką prawą niemoze władnąć od Ktorych razow y plecy napuchły o terazy zadanę Sobie tymze Blinowianąm winę daię

Stanisława Pikule oglądanę przes tychze Panow iako wyzey zesłanych naprzod prawey Stronie głowy na rogu Samym razow dwa przeciętych do Kosci na dwa członki wzłuSz. Co (...) iezeli Kosc nienaruSzona naLewey Stronie głowy nizey roga raz Uderzony Krwawy naprawey Stronie plec nizey Łopatki raz Uderzony obuchem nasiniały reka prawa odŁokcia do pięsci Słuczona zsyniała Ktorą niemozę ruSzyc naLewy Stronie plec nizey Łopatki raz Uderzony obuchem wSzerz y wzłuSz nasiniały natrzy palce nizey tegoSz natymze boku plec na Członek napuchły biedra Lewa wszytka Słuczona zbyta zsiniała wSzystka. na Lewey Stronię nogi przykolenię raz nasiniały iak dłon Tymze Blinowianom winę daię o tę razy zadanę

Woyciech Pikula Otrzymał takie razy odtyzę Blinowian Naprzod naLewey Stronie głowy narogu raz Słuczony naręce Lewey raz Słuczony Krwią nasiadły przy Łokciu Ci wszyscy Pikulowie o te razy zadane winę daią tymze Blinowianąm Poddanym Jasnie WielmoSzney Paniey Halickiey przy Ktorych razach zadanych zgineła Czapka Ioswowa Karmazynowa Czerwona zawoykowa zginęła zazłotych 6 Stanisławowi Pikuli Wisniowego Koloru Czapka barankiem obłozona zginęła zazłotytch 3. Pawłowi Pikuli wtymze hałasie wyrwali zZanadrza pieniędzy zokrętką zło 1/5. Przeciwko Ktorym Protestaty Sunt iterum utq- iterum Soleniter

ACtum Feria Prima Ipso Festo SanctiSsima-
Trinitatis prox-a et 29 Maiy Anno D-ni. 1689





Do Vrzędu y Xiąg NinieySzych Woytowskich Ławniczych Radzieckych Modliboskych StanąwSzy Uczciwi Pikulowie Mikołay y Marcin prosili aby im Xięgi były wydanę Pisarzowi do rąk naopisanie Swiadkow przeciwko Blinowianom Ktorzy poranieli y razy zadali Uczciwym Pikulom Ioswowi Stanisławowi Pawłowi y Woyciechowi przeciwko Ktorym Inquisitią taką Stawili Uczciwi Pikulowie przeciwko Blinowianom taką aoniewinnosci Swoiey Naprzod Uczciwy a Sławetny Pan Szymon Paluchowicz zeznał Sub Iuramento Corporali Cechmistrz Rzemiesła Kusnierskiego wtakie Słowa

  1. Isz bawiłem się wdomu Swoim z Eską y Młynarzem Łysakowskim y Usłyszałem hałas na Vlicy wyszłem zdomku Swego aSz obaczę ze Pikulę Ioswa Tumult chłopow wiele zsiekierkami zKiiami następuią y miał przysobie MłodzieniaSzka wszarey Sukmanię co przy nim Stawał wtym widząć Impet wielki na siebie uchodził do Leybusia Zyda Sieni bo mu się dostawało dobrzę powtornie przypędzyli go natoSz mieysce ztyłu Ickowey Zydowski? Tam go połozyly wdołku bo musiał(?) Vpasć i uskoczywSzy bez zatełek od Domku Swego począłem wołać na nich Stoicie hamuycie się Bogday was Pan zabył. nie wy??uycie dupę boscie (...)(...) niektorzy natym ieden zatym Słowem moim wyrzeczonym przyszkoczywSzy Uderzył (...) Kiiem bez bok Ktory chciał mię drugieras Uderzyć adrudzy Skoczyli Stoi niebycie tego człowieka nie winien wam nic a Pikule Ioswa Kymi Oscepami Kłuli Styrkali niedali do niego przystąpic bo Lezał podpłotem iak zabyty iSz ieden Człowiek y zbiałemi głowami przyszed go y nie dał go do biiać
  2. Swiadek Uczciwy Grzegorz Woytowicz Miesczanin y Ławnik przysiezny Modliboski zeznał Sub Iuramento wte Słowa ySz ia wdomu będący UsłySzałem Hałas na Vlicy wielki y wyszedłem Sobie na Vlicę obaczyłem iSz Paweł Pikula Ucieka y Upadł? naziemię Uciekayć wtym ia poszedłem y zastałem Ioswa Pikulę podpłotem wdołku Leznego piersiami do gory azBlinowa ieden phnie go rosczepem y inSzych wiele było Ktorego Ioswa Pikulę podniesli zdołku bo go bronył iakis człowiek y zbiałemi głowami y rzekłem im teSz y ia nie zabyiaycie człowieka a ieden przyszkoczywSzy Vderzył go toporzyskiem wgłowę Pikula Głowy Vderzoney Ioseph schyli od Uderzenia a ow go obrociwSzy wrecę toporzysko obuchem? uderzył ia skoczywSzy y Spiechem Marcinem (...) mu Siekierkę y ztym go poprowadzyli do Pikulę Mikoła do Domu do Miesczanina Modliboskiego
  3. Swiadek uczciwy Marcin Piechowicz Modliboski Miesczanin zeznał przed znakiem meki Panskiey Elevatis duobur digitis dextrae manus adAltum w te słowa ySz ia wyszedSzy zdomku Swego obaczyłem aSz wielki Hałas naVlicy poszedłem Kto się tam hałasuię obaczyłem aSz Grzeska Woytowica Hałasuią aonsię znimi przemawia przyskoczywSzy ieden chciał ciąć Siekierką Ioswa Pikulę Kuziemi aSz ia go Uchwycieł ztyłu a grzesko zasiekierkę y wyszarpnął ią dosiebię a drugi zroscepcem co chciał Pikule Uderzyć to blinowiak zanie?y Pikule Ioswa wnogę tymze rosczepem Kolnął naziemi Leznego ale go bronył ieden człowiek y zbiałemi głowami bo pozysię??li broniąć go bo by go byli zabili
  4. Swiadek Vcziwy Błazey Przemyslanski Miesczanin Modliboski zeznał Sub Iuramento Corporali his Elevatis duobur digitis dextrae manus adAltum ySz ia wyszedłem zdomu Pana Cechmistrza NaSzego Sławetnego Pana Szymona Szale Burmistrza naten Czas obaczyłem hałas naVlicy y zszedłem się zKosidłem Marcinem przydziewa aSz Pikula Ioseph uchodzy a zanim człowiek następuię doszedSzy go Uderzył go bez plecy brzozowym kiiem aSz padł pod płot drugi zrosczepem chciał go Kłuć y inSzych wiele ales go zbronili ztym Kosidłem marcinem a ieden Człowiek y zbiałemi głowami bronył go wtemem odSzedł.

ACtum Feria 2-da ante Festum SanctiSsimi
Corporis Ies-a Christi prox-a die 30 Mai
Anno D-ni: 1689 .






Do Vrzędu y Xiąg NinieySzych Woytowskich Ławniczych Radzieckych Modliboskych przyszedSzy y StanąwSzy Pracownici zblinowa Poddani Iasnie WielmoSzney (...)(...) Paniey Halickiey Stanisław Pasionek Szymon Kosidło MathyaSz Pyzik ThomaSz Kuczynski Marcin Krwaczyk prosili Urzędu wzwySz mienionego aby im była obductia razow Opisana Ktore otrzymali od Pikulow Ioswa Stanisława Pawła y inSzych naprzod V Szymka Kosidła raz przecięty nadebrwią Lewą wzłuSz na dwa Członki naLewey recę raz krwią przenikły naramieniu nałopatkę Lewą Sobie cknię

V ThomaSza Kuczynskiego razy takie na prawey recę na przegienciu przy piesci raz krwawy przecięty nagłowie Lewey Strony przy cięmieniu raz cięty wzłuSz na trzy Członki na plecy Sobie cknie.

V MatyhaSza Gzyla takie razy nagłowie Lewey Strony wyzey roga raz do Kosci przecięty wzłuSz na dwa Członki naLewey Recę na misdli samey raz krwawy odktorego reka napuchła nałopatce Lewey raz Czerwony wprzek y wzłuSz naCzłonka

V Stanisława Pasionka razy takie nagłowie Lewey Strony raz przetrącąny wzłuSz na członkow pułtora na Cole Lewey Strony raz przecięty wzłuSz na Członka