Tutaj kilka słów wyjaśnienia. W dawnej Polsce można rozróżnić takie podstawowe kategorie „dziadów”: zwykli oszuści, którzy udając jakąś ułomność lub osobiste nieszczęście próbowali wyłudzić trochę grosza lub jedzenia, dziady kościelne – ludzie ułomni, nieporadni, biedacy, często bezdomni, żebrzący stale przy jakimś kościele, „dziady szpitalne” – częściowo zaopiekowani, mieszkający w przykościelnym przytułku zwanym „szpitalem”, oraz „dziady wędrowne”. Ci ostatni byli swego rodzaju elitą wśród „dziadów”. Wędrowali „po świecie”, dostarczając swoim jałmużnikom informacji „ze świata”, zabawiając ich swoimi ciekawymi, często niestworzonymi opowieściami, a nawet grający i śpiewający (tzw. pieśni dziadowskie). Jeszcze przed II wojną (jak opowiadali starzy ludzie), zawsze przed kościołami, kiedy były jakieś uroczystości, klęczał szpaler żebraków zwanych „dziadami”. Dzisiaj czasami możemy też spotkać osoby parające się żebractwem, np. przed kościołami kobiety lub dzieci narodowości romskiej.

W jednym z wcześniejszych protokółów opisanych w tym serwisie wystąpił już „dziad” należący do kategorii tzw. „dziadów szpitalnych”. Tutaj występuje inny „dziad”. Do której kategorii należy? Na pewno nie jest „dziadem kościelnym” ani „szpitalnym”. Nie jest też człowiekiem nieporadnym życiowo, oczekującym od otoczenia wyłącznie litości (jakkolwiek jest inwalidą), ponieważ po awanturze z mieszczaninem Adamem Brodeckim kieruje sprawę do sądu i wygrywa ją! Może jest dziadem wędrownym? Jego nazwiska nie udało się ustalić z uwagi na uszkodzenie karty z protokółem. W przypadku tej sprawy powinien zwrócić naszą uwagę sposób traktowania tego „dziada” – człowieka który, jakby się mogło nam wydawać, żył na marginesie społeczeństwa. Jest jednak traktowany przez władze miejskie normalnie, jak zwykły, pełnoprawny obywatel Modliborzyc! Spójrzmy też na skład sądu – jest to sąd łączony, radziecko-ławniczy. Tu należy dodać, że taka zmiana w traktowaniu ludzi ułomnych w ówczesnej Polsce była niewątpliwie wynikiem pojawienia się w Europie nowych, oświeceniowych prądów, które zaczęły również napływać do nas z Zachodu, a także konsekwentnej działalności kościołów różnych wyznań w zakresie dobroczynności i miłosierdzia. Niestety, jeśli chodzi o zwykłe relacje międzyludzkie, to długo jeszcze nic się nie zmieniło.

O co chodzi w tej sprawie? Otóż wzmiankowany dziad (Mikołaj Pow??dzic) poprosił Adama Brodeckiego o jałmużnę, a ten, będąc pijany, poczuł się znieważony przez niego, zwymyślał go i zaatakował fizycznie. Dziad „będąc żałosny takowych słów niesłusznie zadanych i bicia, i zniewagi, świadectwo na to postawił i prosił o sąd”. Za ten uczynek sąd surowo ukarał Brodeckiego.

Actum Coram Officio Modliborzicensis Fam Aduocati quam ConSulari Videlicet D-no Mathia Burita Aduocato Proconsule Valentino Iaykowicz Iacobo Stalimach Simone Szala Thoma Pieniąskowicz Consulibus Famato Thoma Pieniązek Advocato Simone Consulibus Subdelegato Augustino Maiowski Francisco Krinski Gregorio Woycik Martino Amioł Scabinorum (...) Anno D-ni 1687 die 31 o-bris