Modyfikacja strony: 7.12.2023 r.
Rejestry mieszkańców – 1730 r. oraz 1807 r.
Zacznijmy od rejestrów mieszkańców Modliborzyc, jakie są umieszczone w księdze Miasto Modliborzyce Wszelkiego rodzaiu Tranzakcye Od Roku 1641. do Roku 1761. Dla ułatwienia wyszukiwania i porównań nazwiska zostały ułożone alfabetycznie. Poszczególne pozycje zapisałem tak, jak były zapisane w Rejestrze, stąd takie pozycje jak: Abramowa Iedrzey Rudnicki. Może ten Rudnicki był zięciem Abramowej i mieli nieuregulowane sprawy własnościowe, może żyli w konkubinacie?
|
Reiestr opisany grontow Miejskich według pomiarkowania na prowiant Moskiewski w Roku P: 1730 Die 26 |
Dymowe z Miasta Modliborzyc Wrzesniowe 1807 Roku |
|
Abramowa Iedrzey Rudnicki Ambrozy Krzysztow Bala(?) Matyasz Biernat Iozef Bigos Marcin Błonska wdowa Boryta Marcin Bosy Matyasz Botorska Iedrzeiowa Cechyra Sobestyan Cieniuchowicz Błazey Cieniuchowicz Grzegorz Ciołek Grzegorz Czwikła Maciey Czwikła Szymon Dąbska Antoniowa Dąbski Marcin Dłuzynski Wawrzyniec Dom Paluchowski (Dawid Żyd) Duda Wawrzyniec Eszka Iakob Eszka Ian Eszka Kazimierz Gołebiowski Michał Gorczyca Ian Gorczyca Paweł Gryta Ian Iopek Sobestyan Karwat Iedrzey Kisiel Walenty Kowalus Paweł Kowalus Tomasz Kozyra Iozef Krasowski Kazimierz Krasowski Michał Krasowski Szymon Krasowski Tomasz Kucharczyk Mikołay Kudlinski Michał Kulczyna wdowa Łętowski Matyasz Mazurek Ian Mucha Iedrzey Naglica Woyciech Okun Michał Okun Woyciech Olszowy Iozef Olszuwczyna wdowa Olszuwka Iedrzey Olszuwka Matyasz Olszuwka Matyasz Olszuwka Stanisław Orłowski Maciey Ozuk Iozef Paluch Matyasz Papalina wdowa Parchyta Grzegorz Parchyta Marcin Parchyta Sobestyan Pezioł Tomasz Peziołka wdowa Pęzioł Szymon Pęzioł Wawrzyniec Piech Ian Piech Roman Piech Stanisław Piechowa Marcinowa Pieciorowa Grzegorzowa Pielechowicz Iozef Pielechowicz Matyasz Pieniozek Woyciech Pietras Iędrzey Pietrzyk Matyasz Piszczek Matyasz Przytuła Sobestyan Ptaszek Stanisław Ptaszek Stanisław Ptaszek Woyciech Sawinski Paweł Seydecki(?) Woyciech Siek Grzegorz Siek Iedrzey Siek Szymon Siek Tomasz Siwek Sobestyan Siwek Szymon Skiba Wawrzyniec Slusarka wdowa Stepien Stanisław Strycharski Iakob Suwka Woyciech Swiątek Iakob Szadkowska Adamowa wdowa Szadkowski Iakob Szadkowski Iozef Szadkowski Stanisław Szadkowski Woyciech Szyszka Woyciech Tomiło Walenty Tomiłowa Grzegorzowa Troianowski Matyasz Wąsik Matyasz Wiech Matyasz Wilk Kazimierz Wilk Woyciech Zarach zyd Swiątek Tomasz Zyd Zerach Zyd Czapnik Zyd Herszek zułty Zyd Szymcha Zyd Monus Zyd Nyra Zyd Zelman Zyd Icek Isterczyn Zyd Iosef Monusiow Zięc Zyd Nata Leybus Szymcha Zyd Leybus Szmulczyn Zyd Leybus Giersin Dom Leyzurowski (...) (...) ?aydzina wdowa ?unko wdowa |
Adamski Stanisław Batorski Sobek Borkowski Szczepan Bosy Jakob Bosy Walenty Brzezowski Mikołay Cienichowic Błazey Cienichowic Grzegorz Cienichowic Krzych Cienichowic Sobek Cieniuchowic Jędrzey Cyfracki(?) Jan Dębski Adam Dolecki Michał Dołowy Mateusz Dołowy Mateusz Duda Tomasz Dziadosz Antoni Dziadosz Grzegorz Dziadosz Jakob Dziadosz Jędrzey Dziadosz Woyciech Escyna Dorota Eska Franek Eska Kazimirz Eska Marcin Eska Paweł Estka Stanisław Gąska Stach Głozowski Paweł Godziszowski Jędrzey Godziszowski Szczepan Gorczyca Łukasz Jagodka Walenty Jopek Wicenty Kizil Mateusz Kizil(?) Tomasz Kołtyś Franciszek Kowalus Błazey Kowalus Łukasz Młody Kozyra Sobek Krasowska Woyciechowa Krasowski Antoni Krasowski Błazey Krasowski Jozef Krasowski Piotr Krasowski Walenty Kucharczyk Antoni Kucharczyk Kasper Łapienski Jędrzey Legocki Jan Leszczenski Franek Łopienska Woyciechowa Łopienski Maciey Łopinski Woyciech Mucha Jozef Mucha Paweł Nieszczyna Jędrzeiowa Nuszka Błazey Olszowa Jędrzeiowa Olszowka Jan Olszowka Krzych Olszowka Stach Olszowka Walenty Olszowy Błażey Orłowski Jędrzey Orłowski Tomasz Parchuta Marcin Parchyta Stach Pawloska Woyciechowa Piech Szymon Piechowa Janowa Pietrzyk Jakob Pietrzyk Kasper Pietrzyk Szymon Pikula Adam Pikula Jozef Pikula(?) Jan Przytuła Michał Ptaszek Kazimierz Ptaszkowa Piotrowa Rudnicki Barłomiey Rzymski(?) Stach Saydecki Woyciech Siwkowic Ignacy Sola Jędrzey Sułkowski Jan Suprzycki Antoni Surowski Jędrzey Surowski Kasper Surowski Tomasz Swiątek Jędrzey Swiątek Walenty Szatkowska Macieiowa Szatkowski Bartłomiey Szatkowski Jakob Szatkowski Jan Szatkowski Jozef Szatkowski Maciey Szatkowski Marcin Szatkowski Szymon Szerembara Mateusz Szumlenski Jozef Szumlenski Walenty Szumlinska Frankowa Szumlinski Sobek Szumlinski Woyciech Tomiło Grzegorz Troianowski Jan Troianowski Maciey Troianowski Marcin Troianowski Michał Troianowski Stach Wąsik Kazimirz Wasik Stach Wicek Mikołaj Wiech Piotr Wiech Szymon Wiech Woyciech Wolski Jędrzey Wolski Tomasz Wukiera(?) Stach (...) |
Księga Miasto Modliborzyce Wszelkiego rodzaiu Tranzakcye Od Roku 1641. do Roku 1761. W księdze tej zarejestrowano zdarzenia, które można określić mianem obrotu cywilnego. W dalszej będą umieszczone te z zakresu prawa karnego. Są one bardziej interesujące. Na początku – typowa formuła w języku łacińskim: W imię Pańskie Amen. Działo się w Modliborzycach przed urzędem... Roku Pańskiego 1641”.
Strona 1 (5). 1641 r. Pierwszy akt.
Pagina 1, z tym że 1 jest przekreślone i obok wpisany nr 5. Dalej będę używał drugiego numeru. W akcie jest wzmianka o ulicy długiej kraśnickiej.
W tym i w kilku następnych protokółach protokólant zastosował w niektórych słowach, np. monethy, dwuznak th dla oznaczenia głoski t. Była to swego rodzaju maniera graficzna która pojawiła się przed 100 laty, a później zanikła. Użyta jest również – jeden raz – litera ę. W kolejnych nie jest używana, pojawia się nieco później. Litera ą jest nadużywana, np. zMałząnką, Pąn.
Intromissia (intromisja) to legalne wejście w posiadanie nieruchomości. Possessia (posesja) to posiadanie. Impetitia (impetycja) to roszczenie, pretensja.
Kopia aktu jest na stronie głównej serwisu.
Pagina 1
Michał Wybranowski
Actum in Modlibozice cora- Off-o Advocati et ScabinorumPrzed Urzedem y Xiegami ninieiszemi Woythowskiemi y Ławicznemi Modlibozickiemi oblicznie stanąwszy Pąn Iąn Siekiel y zMałząnką swoią y zpotomstwem swym bęndąć zdrowi na Ciele y na umisle zeznał Isz przedał darował dał dom swoy niedokonca zaparti y niepokriti zAtiłkiem ziedne strone od Południa wedle Pana Jąna Szadula a zdrugą od pułnoci wedle Pana Stanisława Wiszgi Sosiadów Wulici długiej krasnickiey, ys tak ten wzwisz mianowany Pąn Jąn Siekiel darował dał przedał ze wszystkiem prawem Panstwem y Titulem Dziedzicznem y pozitkami wszelakiemi nic sobie prawa Panstwa własznosci, y nieiakych poitków niezostawiaiąc, tak Szeroko iako okolicznie, iako Sąm dom pomieniony trzymał, y iako skorzenia wimierzony miał Panu Pawłowi Dapczikowi y Małząnce iego (Elzbiecie) własney y potomstwu iego własnemu Za Summe Złotych trzydziesci y sześć monethy y liczby Polskiey wkazdy Złoty rachuiąć pog-szi trzydziesci gotowych y odliczonych pieniedzy przy Urzedzie Woythowskiem Modlibozickie- przedał y wiecznie resignował, ktore pieniądZe powziąwszy y odlicziwszy kupca swego od wszelakych prawnych Impetitiy z powziecia pieniedzy kwithowali y wolnem Uczynieli, daiąc y pozwalaiąc pomienionemu kupcowi swemu wpomieniony Zrąb y plac Rzetelną Intromissią y spokoyną possessią zapisuiąc sie kupca swego od wszelkych prawnych Impetitii y przenagabania bronic, y uspakaiac do Roku y Niedziel szesci podług prawa Maydeburskiego, przed Xiegami Woythowskiemi Modlibozickiemi gdzie byli przytim Panowie Pąn Sobestian Tarach Burmistrz naten czasz Pan Stanisław kapliczny Pan Jedrzey Chulisz Pan Jedrzey Formaga a Zdrugą strone Smutny Grzegorz zezilowic i inszych wielu Goscinnych quod act-u est anno et Die ut s-pra.
Strona 9. 1641 r. Drugi akt – ze wzmianką o kościele słupskim.
Dziwne słowo zAtilkiem zawiera dwa błędy: jeden to brak jednego z, drugi – duża litera A, która jest drugą(!) literą słowa Zatilek czyli zatyłek. Powinno więc być (wg stosowanej pisowni) zZatilkiem. W słowie Sexc-t-smo są dwa skróty zaznaczone znakiem -.
A-ctu- in Modlibozice cora- Off-o Advocati et Scabinorum Feria 4-ta ante Fest- SS. Simonis Juda (??) (??) Anno D-ni Mille-mo Sexc-t-smo Quadragesimo Primo.
Strona 10. 1641 r. Wzmianka o ulicy średniej zamkowej.
Sprzedaż zrębu (zrob) przez Piotra Zbrońca Agnieszce Kowalowej. W protokóle po raz pierwszy zastosowano dużą literę Z w kształcie, jaki widzimy dzisiaj, Najczęściej protokólanci używali jednej litery z o ksztacie cyfry 3. Słowo zrob oznacza najprawdopodobniej prosty dom o konstrukcji zrębowej, tzn. zbudowany z poziomo ułożonych belek, albo dom niedokończony. Mało prawdopodobne, że był to wykarczowany kawałek gruntu pod zabudowę czy uprawę, z uwagi na brak powierzchni. Skrót aktu.
A-ctum in Modlibozice cora- Off-o Aduocati et Scabinorum Feria Quinta in Uigilia SS. Omnium px-ma Anno D-ni Mill-smo Sexct-smo Quadragesimo Primo.
Przed Urzedem Woythowskiem y Ławnicznem y Xiegami niniieiszemi wiecznemi Modlibozickiemi, oblicznie stanąwszy Pąn Piotr Zbroniec, y zPanią Małząnką swoią Anną y zpotomstwem swym własnem , Iz pomienieni przedali dali y wieczne resignowali zpotomstwem ziedne strone zewszistkiemi prawami y przyległosciami WUlici sredniey Ząmkowej od wschodu słonca wedle Pana Woyciecha Trzcianskiego, a zdrugą wedle Goscinca od zachodu, Iż tak ten wzisz mianowany Pąn Piotr y zPanią Małzonką swoią y zpotomstwem swoim darowali dali przedali ze wszystkiem Prawem Panstwem y Titułem Dziedzicznem, y pozitkami wszelakiemi nic sobie prawa Panstwa y własnosci niiakych niezostawiaiąc, tak szeroko iako y Okolicznie iako sąm zrob wymierzony trzymali, y iako skorzenia wymierzoni mieli albo trzymali, Paniey Agniesce Kowalowej Czarney y Corce iey Zuzannie y potomkom iey własney iaki potim bendą za summe pewną złotych trzydziesci monethy y liczby Polskiey wkazdy złoty rachuiąc po g-szi trzydziesci gotowych y odliczonych przy Urzedzie Woythowskiem Modlibozickiem (...)(...)
Strona 15. 1642 r. Sprzedaż domu i ustanowienie dożywocia.
Sprawa jest interesująca, ponieważ przy okazji sprzedaży domu zostaje zapisany zobowiązanie mające charakter umowy dożywocia. Mianowicie teść kupującego dom każe zapisać w akcie, iż zięć ma go dotrzymać do śmierci albo aż się teściowi „sprzykrzy”, pod rygorem zwrotu 30 złotych, które dołożył zięciowi do kwoty zakupu.
W tekście wielokrotnie pojawiła się litera ę.
Actum in Modlibozice cora- Off-o Aduocati et Scabinorum
Feria 2-da post Festum SS. Trinitatis pr-ima Anno D-ni Mill-smo Sexc-t-smo Quadr-g-simo Secundo
Przed Urzędem Woythowskiem y Xiegami ninieiszemi Modlibozickiemi oblicznie stanąwszy Pąn Błazey Wydelsky y zMałzonką swoią Jagnieszką y zPotomstwem swym, zdrowi dobrze na Ciele y na umisle dobrowolnie iawnie iasnie słowami wyrazliwemi y Rzetelnemi zeznali przed Xiegami Woythowskiemi Modlibozickiemi ninieiszemi. Iż maiąc dom swoy zAtiłkiem zOgrodem y zRolą uliczną y zkopą zerdzi nagoli ziedne strone od południa wedle wygonu albo placu Pustego a zdrugą wedle Pana Wawrzinca kisiela Sosiada swego I tak ci wzwisz Mianowany Pan Błazey Widelsky zMałząnką y zpotomstwem swym, darowali dali przedali ze wszystkiem Prawem Panstwem y Titułem Dziedzicznem, y pozytkami wszelakiemi, nic sobie Prawa Panstwa własnosci y niiakych pozitkow niezostawiaiąc, tak szeroko iako y okolicznie, iako sąm(?) dom pomieniony trzymał, y iako skorzenia wymierzony mieli, Panu Jonowi Radniowi(?), y Elzbiecie Małzonce iego y zpotomstwem, za summe własną y pewną złotych sto monethy y liczby Polskiey w każdy złothy rachuiąć po g-szi trzydziesci, monethy i liczby Polskiey z gotowych i odliczonych pieniedzy, przy Urzedzie Woythowskiem Modliborzickiem, przedali y wiecznie resignowali które pieniodze powziowszy, y odlicziwszy kupca swego pomienionego od wszelakich prawnych Impetitii y przenagabywania bronic y uspakaiąc do Roku y Niedziel szesci według Prawa Maideburskiego przed Xiegami Woythowskiemi Modliborzickiemi, gdzie byli przy tim Panowie Pąn Sobestian Boiar Burmistrz Pąn Szimon Zakoscielny, przy Obecznosci Oyca Barthosza Iakubusza(?) y inszich wielu domownikach quod actu et anno die (...) s-pra
Przy tym Pąn Ociec Barthośz Iakubuśz prosieł oto, iż mu dodał złotych trzydziesci zieciowi swemu, aby mu tho było warowna, dla tego, iż iesli mnie przymie dosiebie ze bęndzie mogł wiek swoy połozic przyniem, tedy nietilko the trzydziesci złotych maią się zostac przyniem, ale y wiecej obiecuie mu a gdy mi się nadprzikrzi y niebendzie mi ziczliwem przysobie, tedy tho, the summe złotych trzydziesci ziec moy Jąn Radniowicz powinien mi bęndzie oddać, bo mi się obligował chowac mnie do smierci a iesli inaczey tedy ten Jan ziec iego zapisuiesie na teyze wzwisz mienioney Maietnosci y summe przepatku, iesliby nieuszanował, chyba tho kondi?? iesliby się Oycu samemu sprzykrzeło, y yesliby sąm niechciał quod actu- anno et die ut s-pra
"Półkopek" i "trojak".
Ponieważ w dokumentach często operuje się pojęciem złotego, zobaczmy co to za moneta.
Złoty polski, tzw. półkopek (złoty obrachunkowy równy 30 groszom, czyli pół kopy) wprowadzony przez Zygmunta II Augusta. Za 1 złoty można było kupić 2 pary butów, 1 barana, 3 kury, 10 garncy piwa (1 garniec to 4 kwarty czyli dzisiejsze niecałe 4 litry).
Jeżeli gdzieś znajdziesz, albo już posiadasz takie monety, to wiedz, że byłe one używane w Modliborzycach w XVII w.
„Trojak” (3 grosze) z czasów Zygmunta I. Mając "trojaka" można było spędzić cały wieczór w karczmie przy garncu piwa.
Strona 18. 1642 r. Wzmianka o browarze Marcina Wróbla i winiarni Jakuba Laszka
Tym razem transakcja dotyczy sprzedaży domu przez krawca Pawła Pietruszkę Żydowi Markowiczowi. Wpis jest interesujący ponieważ jest w nim wzmianka o browarze Marcina Wróbla i winiarni Jakuba Laszka.
Protokólant nadużywa trochę znaku ~ oznaczającego skrót. Coraz częściej pojawiają się tzw. polskie litery. Litera ą jest nadużywana, np. zMałząnką, Pąn. Czasami pojawia się ć ale w nieoczekiwanych miejscach – w końcówkach imiesłowów, np. rachuiąć. Jeszcze nie stosuje się liter ę, ń, ó, ś, ź, ż i oczywiście j. W tekstach łacińskich nadal możemy spotkać literę u zamiast v. Modlibozyce jest zapisane po raz przez y ale to raczej w wyniku pomyłki protokólanta. Słowo Maydeburskie – skąd litera y zamiast g? Są dwie możliwości: albo słowo to tak wymawiano gwarowo albo jest to echo wprowadzonej w XVI wieku modyfikacji pisowni polskiej gdzie literę g proponowano stosować, oprócz i oraz y, do oznaczania głoski odpowiadającej późniejszemu j. Kiedy później zrezygnowano z tego, niektórzy przyjęli, że słowo magdeburskie powinno się pisać maydeburskie?
A-ctum in Modlibozyce cor-a Off-o Aduocati et Scabinorum
Feria 2-da ante Festu- S. Hedugis pr-ma Anno D-ni Mill-smo Sexts-mo Quadrag-simo Secundo.
Przed urzedęm y Xiegami niniejszemi Woythowskiemi Modlibozickiemi oblicznie stanąwszy Pąn Paweł Pietruszka krawieć, zMałząnką swoią Agnieszką y zPotomstwem swoim zdrowi dobrzena ciele y na umisle dobrowolnie iawnie iasnie słowami wyrazliwemi zeznał przed Xiegami Woythowskiemi, Iż Maiąc domek swoy zAtilkiem y zOgrodem Wulici srednie od Browaru P. Marcina Wrobla idącey ziedne strone od wschodu wedle Winiarza Iakuba Laszka, a zdrugą od zachodu wedle Walenty Piwowara Sosiadow y tak ten wzwisz mianowany zMałzonką y zPotomstwem swoim darował dał przedał, ze wszystkiem Prawem Panstwem y Titułem Dziedzicznem, y pozitkami wszelakiemi, nic sobie Prawa Panstwa własnosci, y niiakych pozytkow niezostawiaiąć tak Szeroko iako y okolicznie, iako sąm dom pomierzony trzymał y iako skorzenia wymierzony trzymał, albo także był kupieł Panu Jozephowi Markowiczowi zydowi y Małząnce ie- Sprinci zpotomstwem iech własnem za summe pewną złotych czterdziesci y cztery monethy y liczby Polskiey wkazdy złoty rachuiąc po g-szi trzydziesci gotowych y odliczonych pieniedzy kwithowali y wolnem uczynieli wiecznemi czasi daiąć y pozwalaiąc pomienionemu kupcowi swemu wpomieniony dom Rzetelną Intromissiey, y zPokoiną Posessią zapisująć się kupcy swego od wszelakich Prawnych Impetitii, y przenagabania bronic y uspakaiać do Roku y Niedziel szesci podług Prawa Maydeburskie-, przed Xiegami Woythowskiemi Modlibozickiemi gdzie byli przytym Panowie. Pąn Stephan Płoczinsky Burmistrz natenczas Pąn Jąn kolodziey(?) przysiegli Pąn Jąn Biiak, y inszych wiele domownikow Działo się wModlibozicach die et anno quo s-upra
Strona 24. 1643 r. Sprzedaż gruntu.
Jest on wart opublikowania z kilku powodów: po pierwsze – dotyczy gruntu; po drugie – z powodów językowych, ponieważ protokólant stosuje już czasami literę ę (podczas gdy literę tę, jak również literę ś, możemy znaleźć dziele „Herbarz polski” z 1595 r. Marcina z Urzędowa, proboszcza modliborzyckiego i w jeszcze wcześniejszych wydaniach utworów Jana Kochanowskiego), w dopełniczu rzeczowników rodzaju żeńskiego końcówkę -ej (tzw. deklinacja zaimkowa, stosowana przejściowo w języku staropolskim: Zofiiey, roley), w narzędniku końcówkę -imi zamiast -emi, częściej stosuje przecinki oraz po trzecie – pada tu nazwisko protokólanta, a jest to już chyba trzeci z kolei protokólant. Wymieniona powierzchnia pola, tzw. ćwierć to, być może, tzw. kwarta, czyli ¼ pręta, który wynosił około 1,5 dzisiejszego hektara.
Kupno Roley od Iakuba smela y Małzonki ie- Zofiiey y potomkow iego własnich
Do pana Marczina Wrobla y małzonki iego Zofiiey y potomka.
Actum in Modlibozice Coram officio Aduocati et scabinorum
Ipso Die (...) Sancti Nicolai Episcopi. Anno D-ni 1643
Przed Urzędęm y Xsiegami niniejsimi Woythowskimi Modliboziczkimi, stanąwszi oblicznie pąn Iakub smel Miescanin Modliboziczki, spolecnie y zmałzonką swoią Zofiią y zpotomstwem swoim własnym dziedziczni m. Będąc zdrowi naciele y naumyśle dobrowolnie iawnie, iasnie, slowami Wyrazliwymi, przed Xsięgami Woytowskimi Modliboziczkimi zeznał, iż maiąc Cwierc Roley swoiey własney przi Miasteczku Modliboziczach, Między miedzami ziedney stroni pana Marczina Wrobla, a zdrugiey strony miedze Iakusia Zyda, iednem koncem ku miastu, a drugiem konczem do boru, y tak tęn pomieniony Iakub smel przedał, Dał, Darował ze wszitkim, prawęm panstwem y Tytulem Dziedzicznim y pozitkami wszelakimi, nyc prawa ani panstwa sobie, y własnosci y niiakych pozitkow stey roley niezostawiaiąc, tak seroko iako y Dlugo ta rola iest wymierzona zgruntu, Panu Marczinowi Wroblowi y Malzonce iego Zofiiey y potomstwu iego wlasnemu piotrowi za Sumę złotych 60 Moneti y lyczby polskiey gotowych y odliczonich przy Urzędzie Woytowskim y Ławniczym Modliboziczkim, y wiecnie resignował, ktore to pieniądze powziawszi y odlicziwszi kupca(?) swoiego z powziecia pieniedzi tey Roley, czaszi wiecznimi (...)(...), prziczim były ludzie pocczywi Ławniczni, to iest pąn Szymon(?) Zakoscielny, pąn stanisław Kaplicny, p. Andrzey Wachowic Kasper pięknic pisarz przisięgli Miasta Modlibozicze
Strona 26. 1644 r. Zastaw na winiarni Żyda Osiora
Styczeń roku 1644. Dopiero za kilka lat Lubelszczyzna doświadczy najazdów wojsk kozacko-rosyjskich, szwedzkich i siedmiogrodzkich. Nawet „mała epoka lodowcowa” trwająca blisko 100 lat nie zahamowała rozwoju gospodarczego. Na okolicznych gruntach uprawia się wionorośl, a w Modliborzycach wytwarza się wino. Oto zarejestrowany w księdze zastaw (zabezpieczenie wierzytelności polegającej na pożyczce pieniędzy) na winiarni. Żyd, Abram Osior, właściciel winiarni pożycza od Stefana Sieborowskiego 200 zł i kwotę tę ma zwrócić do św. Jana. Niektórzy podają, że Żydzi zaczęli się pojawiać w Modliborzycach w 2 poł. XVII w. No to mamy przykład, że byli trochę wcześniej i prowadzili z mieszkańcami Modliborzyc i okolic różnorodne interesy.
Nazwisko szlachcica jest w dwu wersjach: Sieborowski i Swieborowski. Z zagadnień językowych: widać stosowaną wówczas końcówkę ą, zamiast poźniejszęgo ę – w bierniku rzeczownika winiarnia. Mamy więc winiarnią zamiast winiarnię. Namiesnik (namiestnik) to osoba zastępująca pana.
Trudno rozpoznawalne słowo przed nazwiskiem to najprawdopodobniej skrót słowa Jegomość. Głoskę ć oddawano poprzez dwuznak cz, nawet jeżeli po c było zmiękczające i, stąd np. słowo Marczin Akt ten zwraca również uwagę tym, że znacznie częściej niż w poprzednich stosowano w nim interpunkcję.
Actum in Modlibozice Coram officio Aduocati et scabinorum, Scilicet Martino Wrobel Aduocato, Martino Reczkowski, Andrea Wachowic Scabinos. Anno D-ni 1644. Die 5 Iannuari.
Przed Urzędem Woytowskim y Ławnicznim Modliboziczkim, stanąwszi oblicznie Abram Osior zyd, iawnie, iasnie, wyrazliwymi słowy, zeznał iz maiąc winiarnią, ziedne strone Iakusia zyda, a z drugą stronę Maiera takze zida, tez winiarnią wzwiz pomienioną zastawył Ie- m-czi panu Stefanowi Sieborowskiemu ze czterimi garcami gorzelcanimi y ze wszitkimi potrzebami ktore naleza do winiarniey nic sobie zadnego pozitku niezostawiaiąc na którą to winiarnią wzwiz mienioną wziął ten Osior, u Je-m-czi pana Stefana Sieborowskiego Dwoch Set złotych, to iest na zastaw do Swietego Jąna, a iezeliby na Świety Jąn tey Summy nieoddał, tedy takas Summa wzwiz mieniona przepada nato się tęn Abram Osior ręką swoią podpisuje, prziczym byli ludzie zaczny, to jest Je-m-cz pąn Adąm stalczinski, namiesnik Ie-m-czi p. Marczin Wrobel woyt Modliboziczki, p. Marczin Reczkowski, p. Andrzey Wachowic, Ławniczi, p. Jozef Lewkowic, Zachariasz Izaakowic,
(Podpis znakami hebrajskimi)
Strona 35. 1644 rok. Kupno roli od Żyda Jakuba.
Żydzi na ogół nie zajmowali się uprawą roli. Własność gruntów rolnych chyba raczej traktowali jako lokatę kapitału albo przedmiot intratnych transakcji. Na tej stronie mamy akt, zgodnie z którym Żyd sprzedaje ziemię. Musiał więc wcześniej kupić ją albo przejąć jako zastaw za pożyczone właścicielowi ziemi pieniądze. Dodatkowo jest wzmianka, że ta rola graniczy przez miedzę z gruntem innego Żyda, Józefa. Na uwagę zasługuje fakt, że Żyda nie nazywa się tutaj niewiernym lecz mieszczaninem.
Kupno Roley od Iakuba Zyda, do Woyciecha pcionka y małzonki iego Zofiiey y potomkow iego własnich.
Actum in Modlibozyce Cora- officio Aduocati Scilicet Martino Wrobel Aduocato et scabinos, Laurento Soyczik Anno D-ni 1644. Die 6 Aprilis.
Przed Urzedęm Woytowskim y Ławicznim y Xsięgami ninieyszimi Woytowskimi y Ławicznimi Modliboziczkimi, Oblicznie stanąwszi Jakub Zyd miescanin Modliboziczki y zmałzonką swoią (...) y zpotomstwem swoim własnym będąc zdrowi na ciele y na umysle, Dobrowolnie, iawnie, iasnie słowami Wyrazliwymi, przed Xięgami ninieysimi Woytowskimi y Ławicznimi Modliboziczkimi zeznali iż maiąc Rolą swoię własną przi miescie Modlibozicach, ziedne stronę miedze pana Marczina Wrobla Woyta Modliboziczkiego a zdrugą stronę miedze od Iozefa zida Głuchego, y tak tęn przerzecony Iakub zid, przedał, Dał, Darował, ze wszitkiem panstwem prawem, Tytulem Dziedzicznim y zpozitkami wszelakimi, nic sobie prawa, panstwa własnosci y niiakych pozitków sobie niezostawiaią, tak seroko iako y okolicznie, iako sąm tę Rolą pomieniona trzimał y iako mu iest wymierzona, panu Woyciechowi pcionkowi Miescaninowi Modliboziczkiemu y małzonce iego Zofiiey y potomstwu iego własnemu, za Summę złotych 40 moneti y liczby polskiey, gotowych y odliconyh pieniedzi, przi Urzędzie Woytowskim Modliboziczkim, y wiecnie rezinował, które to pieniądze powziąwszi, y odlicziw, kupca swego z powziecia pięniedzi, kwitował y Walnym Uczinił, Daiąc y pozwalaiąc pomienionemu kupcowi swoiemu Wpomienioną rolą, professią spokoyną, zapisuiąc się kupca swego pomienionego od wszelakich prawnych Impeticzii y przenagabania bronicz y Uspakaiac, do Roku y niedziel 6, Według Prawa Maydeburskiego przed Xięgami Woytowskimi Modliboziczkimi, Przi czim były ludzie zaczni y wiari godni to iest Pąn Marczin Wrobel Woyt Modliboziczki, Pąn Krzistof Paskowic Burmistrz na tęn czasz będączi, Pąn Wawrziniec Soyczik Kapliczni Stanisław wierni
Strona 37. 1644 r. Rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci. Zatełek, gierada, osadcza Adąm Stalczinski.
Zobaczmy, jak roztropni mieszczanie rozporządzali swoimi majątkami w ważnych okolicznościach swego życia. Zofia Broszynowiczowa, wdowa po Janie Dobroniu, na wszelki wypadek spisuje swoją wolę co do posiadanego majątku. Zwracam uwagę na skróty w nieoczekiwanych miejscach, oznaczone w tekście znakiem „-„ . Dziwne słowo nieogalaca, to najprawdopodobniej nieogałacać. W pośpiechu protokólant najwidoczniej nie zdążył dopisać na końcu litery c oraz postawić kreski na znaku l, co zresztą zdarza się w protokołach dość często. Zatełek (zatelek) to oczywiście zatyłek czyli to, co znajduje się z tyłu domu. Pisownia, a więc i brzmienie słowa, charakterystyczne dla rejonów z drugiej strony Wisły (radomskie, kieleckie), gdzie y zamieniane jest na e, np. wyraz było wymawiany jest: beło. Czyżby niektórzy mieszkańcy Modliborzyc byli przybyszami zza Wisły? Gierada to sprzęt domowy, ruchomości, potocznie dziś graty (niem. Geräth). Osadcza to osadźca, założyciel osady, kolonizator. Był nim w tym momencie, jak widać w akcie, Adam Stalczyński.
Jest 24 maja 1644 rok.
Actu- in Modlibozice Caram officio Aduocati et Scabinoru- Scilicet Martino Wrobel, et Kristofero paskowic, Martino Reczkowski Consulis. Laurentio Soyka Iozef Riniowic Scabinis Anno D-ni 1644 Die 24 maii.
Przed Xiegami Woytowskimi y Ławnicznimi Modliboziczkimi y Urzedem woytowskim modliboziczkim. Stanawszi oblicnie Zofia pozostała malzonka nieboscika Jana Dobronia, a teraz Wmalzenstwie Ierze- Brozinowica malzonka, Bedąc zdrowa na cziele y naumisle, maiąc pracą swoię tak w domostwie iako y Wogrodach wzatelku, a iż pamietaiąc nato iż nimasz pewnieysze- na swiecie na smierc, ze by tez nieogalaca Jerzego Brozinowica wtorego malzonka swego, tedy zapisuie mu połowicę maietnosci swoiey tak wdomostwie tak wogrodzie iako y wzatelku gdyz się spolnie dorabiaią wiecznimi czasi, A cziz malzonkowie spolnie sobie zostawaią doziwocie, tak w domostwie tak w ogrodzie iako y wzatelku, a posmierczi teyze Zofiiey Brozinowicowej tedy taz połowica Maiętnosci będzie nalezala potomkom Nieboscika Jana Dobronia, a iezeliby tez potomek był zwtorem malzonkiem wzwiz mienionym Ierzim Brozinowiczem tedy spolnie będą bracz po smierci malzonkow oboyga Wdomostwie, Wogrodzie, Wzatelku, Oprocz Gierady Macierzynskiey y Oycowskiey Nieboscika Jana Dobronia, która będzie nalezala potomkom pierwsze- malzonka, a zaz teraznieysze- malzonka wtorego będzie połowica nalezała, gdiz zapraca powinna to rzec iezelyby potomka nimiał tenze Ierzi Brozinowic Succesorom iego, polowica nalezec będzie teyze maietnosci y Gierada iego własna nalezec ma, Co znowu powtarza taz Zofia ze to wszitko iako wzwiz opisane Wiecznimi czasi daie, y Daruie, iako tęn zapisz opiewa wsensz, wsensz, przi którym były zapisie ludzie godni y zaczny, Urodzony pąn Adąm Stalczinski Osadcza na ten czasz Modliboski, pąn Marczin Wrobel Woyt p. Krzistof paskowic p. Marczin Reczkowski, Rayczi, p. Wawrziniec Stolkowic, p. Iozef Riniowic Ławniczi p. Jąn Koczarneczki miescanin Dzialo się Dnia y Roku iako wizey przitymze Urzędzie wzwiz mienionym.
Strona 38. 1644 r. Jegomość Stefan Świeborowski składa oświadczenie przed sądem.
stanąwszi oblicznie Ie- m-cz pąn stefan Swieborowski, przed Urzędęm Woytowskim Modliboziczkim, zeznał dobrowolnie iż się mu dosic stało od p. stefana płoczinskiego zdługu złotych 80 sktórego to dlugo p. stefana ploczinskie- kwituje Ie- m-cz p. Stefan Swieborowski czaszi wiecznimi ztego długu złotych 80. przyczym byli p.p. wierni p. Wawrziniec Solczik. p. Iozef Riniowic
Strona 39. 1644 r. Wzmianka o wale w Modliborzycach.
Z uwagi na dużą liczbę zarejestrowanych transakcji czasami ograniczę się do publikacji fragmentów niektórych z nich. Będą to te, które zawierają jakieś ciekawe informacje.
Oto akt zaczynający się na stronie 38, w którym jest wzmianka o wale w Modliborzycach. Wymienione są wyraźnie i w większej liczbie osoby, które brały udział w posiedzeniu. Protokólant często stosował znaki interpunkcyjne.
Actu- in Modlibozice Cora- officio Aduocati et scabinoru- Feria tercia post Festum s. Ioannis Baptiste, proxima Anno D-ni 1644
przed Urzędęm Woytowskim y Ławicznim y Xiegami ninieyszimi Modliboziczkimi, Oblicznie stanąwszi Tomasz Sadlocha Miescanin Modliboziczki spolecnie zmałzonką swoią własną Anna y spotomstwem swoim wlasnim dziedzicznim, Będąc zdrowi ciele y naumysle, dobrowolnie, iawnie, iasnie, słowami Wyrazliwimi, zeznał przed Xiegami Woytowskimi Modliboziczkimi, zeznał, iż maiąc Domek swoy własny od Wału pod południe, zzatelkiem, zogrodem, ziedne stronę miedze Woyciecha Dudki, a zdrugą stronę miedze Matisza Miedlicarza, y tak ten wzwiz pomieniony Tomasz Sadłocha, przedal, Dał, Darował ze wszitkiem prawem, panstwem, y Tytulem Dziedzicznim, y pozitkami wszelakimi, nycz sobie prawa, panstwa, własnosci, y niiakich pozitków sobie niezostawiaiąc tak seroko y okolicnie, iako sąm Dom pomieniony trzimał y iako zkorzenia Wymierzony iest P. Woyciechowi Sidłowskiemu, y Małzonce iego Barbarze y potomstwu iego własnim, za Summę złotych 24 Moneti y liczby polskiej wkazdy rachuiąc po gr- 30 gotowych y odliczonych pięniedzi przi Urzedzie Woytowskim Modliboziczkim (...)(...) gdzie byli przi tim ludzie zaczni, sławni, wiari godni, Pąn Marczin Wrobel Woyt Modliboziczki, P. Marczin Reczkowski Burmistrz Modliboziczki, P. Krzisztof Paskowic, Rayca, P. Stefan Ploczinski Rayca, P. Matiasz Stolarz, P. Wawrziniec Solka Wierni, Gregi?? Ozdoba Miescanin Modliboziczki.
Strona 39. 1664 r. Wzmianka o browarach. „Przyjacielski” zapis.
Ciekawy akt z uwagi na występującego w zapisie przyjaciela osoby kupującej nazwanego przedmieszczaninem kraśnickim.
Ławnik modliborzycki Jan Kołodziej sprzedaje dom Maciejowi (Matiasowi) Stędze, a ten oświadcza przed sądem, że po śmierci jego i jego małżonki, dom ten „przyznaje” swemu przyjacielowi przedmiescaninowi krasnickiemu (cokolwiek to znaczy) ale tenże przyjaciel będzie musiał przekazać wtedy 70 złotych na kościół. Użyty zwrot przyjaciel może być przykładem tzw. tytulatury braterskiej, kiedy to szlachcic zwraca się do innej osoby, która jest niższego stanu, np. mieszczanina.
Występuje również słowo browary, a więc na wymienionej ulicy były co najmniej dwa browary.
Actum in Modlibozice Cora- officio Aduocati scilicet Martino Wrobel et Scabinorum Laurentio Soyczik Iozef Riniowic. Feria secunda post Festu- Visitationis Beatissima- Virginis Mariae, proxima Anno D-ni 1644.
Przed Urzędem Woytowskim y Ławnicznym y Xiegami nienieyszimi Woytowskimi Modliboziczkimi, Oblicznie stanąwszi słąwetny pąn Jąn kołodziey Rayca Modliboziczki, spolecznie y zmałzonką swoia Barbarą Będąc zdrowi na ciele y na Umysle dobrowolnie, iawnie, iasnie, słowami Wyrazliwymi zeznał przed Xięgami Woytowskimi Modliboziczkimi zeznał iż maiąc Dom swoy własny Wulici odbrowarow podpoludnie zzatelkiem, zogrodem, zRolą Uliczną ziedne strone miedze Andrzeia polikowskiego, A zdrugą strone Jąna Ricerczika, y tak ten wzwiz pomieniony p. Iąn kołodziey y zmałzonką swoią Barbarą Dał, Darował, ze wszitkiem prawem, panstwem, y Tytulem Dziedzicznem y zpozitkami wszelakimi, nyc sobie, prawa, panstwa, wlasnosci y niiakych pozitkow sobie niezostawuiąc, tak seroko iako y okolicnie, iako sąm Dom pomieniony trzimał, y iako zkorzenia iest wymierzony, p. Ianowi Kołodzieiowi panu Matiaszowi Stędze, y malzonce iego Zofiiey, za Summę złotych 90 Monety y liczby polskiey wkozdy złoty licąc po g-szi 30 gotowych, y odliconych pieniedzy przi Urzedzie Woytowskim Modliboziczkim, y wiecnie Rezignował, które to pieniądze powziąwszi y odlicziwszi, kupca swego zpowziecia pięniedzi kwitował y wolnym Uczinył Daiąc, y pozwalaiąc pomienionemu kupcowi swoiemu Wpomieniony Dom, Rzetelną Intromissią y spokoyną possesią zapisuiąc się pomienionego kupca swoiego od wszelakych prawnych Impetitiey y przenagabania, bronic, y Uspakaiac do Roku y niedziel 6 wedlug prawa Maydeburskie- przed Xięgami Woytowskimi Modliboziczkimim gdzie były przitym ludzie zacny y sławy dobrey godni, Pan Marczin Wrobel Woyt Modliboziczki, P. Marczin Reczkowski Burmistrz na ten czas Modliboziczki, Pąn Krzistof paskowic Rayca, P. Iąn kolodziey Rayca, Pąn Iozef Riniowic, P. Wawrziniec Solka wierni, A przitym zapisie P. Matiasz Stega zeznał przed timiz ludzmi zaczimi wzwiz mienionemi, ize prziznawa bliskosc tey maiętnosci swoiey po smierci iego także y malzonki iego Adamowi Czestkowicowi przedmiescaninowi krasnickiemu, prziiacielowi swoiemu, A posmierczi p. Matiasza stegi p. Adąm Czestkowic powinien bedzie oddac złotich 70 do kosciola Modlibozickiego, a gdzieby się kto chciał porwac tę maietnosc od kupic naprzeciwko p. Adamowi Czestkowicowi ktokolwiek tedy powinien oddac za te maietnosc złotich 90.
Strona 42. 1664 r. Wzmianka o Zamku k. Modliborzyc i o nowej grobli. Frymark.
W tekście pada słowo zamek. Czy oznacza ono jakiś zamek, czy też nazwę miejscowości? Na pewno nie jest to dzisiejsza Kol. Zamek, bo ta powstała znacznie później. Chodzi zapewne o folwark Zamek, w którym musiał istnieć jakiś budynek o charakterze obronnym. W akcie ma miejsce zamiana domów z dopłatą, tzw. frymark.
Actu- in Modlibozice. Cora- officio Aduocati et Scabinoru- Scilicet Martino Wrobel Aduocato, Martino Reczkowski proConsul. Kristofero paskowic Consule, Iozefo Riniowic Scabino. Laurencio Solczik.
Wdzien swietego Łukasza Ewangelisti, Roku panskiego. 1644.
Przed Urzedem Woytowskim y Ławniczym y Xzięgami ninieyszimi Woytowskimi Modliboziczkimi. Oblicznie stanąwszi pąn Wawrziniec Nowoczki, miescanin Modliboziczki, spolecznie y zmalzonką swoią Barbarą y zpotomstwem swoim wlasnym. będąc zdrowi na Ciele y na Umysle, Dobrowolnie, iawnie, iasnie, słowami Wyrazliwymi, zeznali, przed Xiegami Woytowskimi Modliboziczkimi, iż maiąc Dom swoy własny Wuliczy sredniey od zamku, międzi miedzami ziednę stronę miedze Matiasza Tworka, a zdrugą miedzę Andrzeia zduna. y tak tęn wzwiz pomieniony Wawrziniec Nowoczki y zmałzonką swoią y spotomstwe- swoim. stał się targ y Frimark na Domy to iest miedzy panem Wawrzincem Nowoczkim, A panem Tomaszem Urzedowskim, także Tomasz Diminiczik tęn to Urzędowski maiąc tez domek swoy własny Wulicy od nowey Grobley, A tenze pomieniony Tomasz Diminczik Panu Wawrzincowi Nowoczkiemu przidał złotych 60. do tego domu który iest wzwiz mienionym, który zapis wzwiz mieniony ma słuzic p. Tomaszowi Diminczikowi y małzonce iego Zofiey y potomstwu iego własnemu. czasi wiecznimi. Co się Działo Wdomu sławetnego p. Mariana Wrobla Woyta Modliborickiego y przi tych ludziach zacznych wzwiz mienionych.
Strona 43. 1644 r. Wzmianka o ulicy Janowskiej.
Fragment aktu, w którym wymienia się, istniejący od czterech lat jako miasto, Janów. Zwraca uwagę zwrot stosowany często przy określaniu położenia nieruchomości „pusty plac”. Z pewnością chodzi o plac, który był rynkiem. W protokóle widać coraz większą fantazję piszącego. Nadużywa litery ę, a na koniec, zamiast tradycyjnego łacińskiego zwrotu quod actu- anno et die ut s-pra stosuje polskie Roku y Dnia wzwiz napiszane-. Słowo okrom to oczywiście dzisiejsze oprócz.
Actum in Modlibozice Cora- officio Aduocati et Scabinoru- Scilicet Martino Wrobel Aduocato, Iozef Riniwic, Andrea Wachowic Scabinos, post Festu- Sancti Andrea- Apostoli, proxima Anno D-ni 1644.
Przed Urzędęm Woytowskim y Xięgami ninieyszimi Woytowskimi y Ławniczymi Modliboziczkimi, stanąwszi oblicznie p. Jąn Raduy zborownice y zmałzonką swoią Elzbietą, będąc zdrowi na ciele y na Umysle, Dobrowolnie, iawnie, iasnie, słowami Wyrazliwymi, przed Xiegami Woytowskimi Modliboziczkimi, zeznali, iż maiąc Dom swoy Wuliczi od Jąnowa zzatelkiem zogrodęm naprzod, wedle miedze Wawrzinca Kisiela, a zdrugą strone miedze od placu pustego, iż tak tęn wzwiz mieniony Jąn Raduy, przedał, Dał, Darował, ze wszytkiem panstwem prawem y Tytułęm Dziedzicznim y pozitkami wszelakimi, nic sobie prawa, panstwa, własnosci y niiakich pozitków niezostwuiąc, okrom Roley ktorą sobie wolną zostawnia, tak seroko iako y okolicnie, iako sąm Dom pomieniony trzimał iako zkorzenia iest wymierzony, Panu Greglowi Swiderskiemu y małzonce iego Agniesce y potomkom ie- własnim, za Summę 30 gotowych y odliconych przi Urzędzie Woytowskim Modliboziczkim przedał y wiecnie Resignował, (...) (...) Działo sie W modlicach Roku y Dnia wzwiz napiszane-.
Strona 48. Rok 1645. Dziedziczenie majątku po mężu? Tak, ale...
Nabywca nieruchomości, Wojciech Śliwa, robi zastrzeżanie co do treści aktu zakupu i składa publiczne przyrzeczenie co do dziedziczenia nabytego majątku przez jego drugą żonę, Dorotę, po swojej śmierci, z tym że stawia pewne warunki. Przeczytajmy, jakie to warunki.
Legatia (legacja) to w tym przypadku spadek.
Actum in Modlibozice, Coram officio Aduocati et Scabinorum Feria tertia post Dni-cam La-terae. Proxima D-ni 1645.
Przed Xięgami ninieyszimi Woytowskimi y Ławnicznimi Modliboziczkimi, Oblicznie stanąwszi poccziwy franek stachowic y zmałzonka swoią Dorotą Będąc zdrowi na ciele y na umisle, Dobrowolnie, iawnie, iasnie słowami wyrazliwimi, przed Xięgami Woytowskimi Modliboziczkimi, zeznał iz maiąc Wrinku izbę y zkomorą y Staięnką z zatełkiem y zgruntęm który nalezi do tego Domu, który Domek lezi medzi miedzami. ziedney strony Bartosza Zaruczkiego, a zdrugą stronę Iana Kacora y tak ten wzwiz mieniony franek, przedał, Dał, Darował, zewszitkim panstwem, prawem y Tytułem Dziedzicznim y pozitkami wszelakimi nyc sobie prawa panstwa własnosci y niiakych pozitkow niezostawuiąc, tak seroko iako y okolicnie iako iest sam Dom y plac zkorzenia wymierzony, panu woyciechowi slywie, y malzonce iego Dorocie, y potomkom iego własnim, za summę złotych sto dwadziescia złotych, monety y lyczby polskiey, wkazdy złoty rachuiącz po g-szi 30 gotowych y odliconych przi Urzędzie Woytowskim Modliboziczkim przedał y wiernie Rezignował, Które to pieniądze powziąwszi y odlicziwszi Kupca swego zpowziecia pieniedzi kwitował czaszi wiecznimi y wolnym Uczinił. Daiąc, y pozwalaiąc pomienionemu Kupcowi swoiemu wpomieniony Dom Intromissiią y spokoyna possesia zapisuiąc sie pomienionego, Kupca swego od wszelakich prawnych Impetycy y przenagabania bronic y Uspakaiac, do Roku y niedziel 6 podług prawa Maydeburskiego, przed Xziegami Woytowskimi Modliboziczkimi, gdzie byli przi tym ludzie poccziwi y wiari godni, to iest slachetnie Urodzony pąn Adąm stalczinski. Osadcza Modliboski. p. Wawrziniec Ioskowic Rayca, p. Iąn kołodziey Burmistrz na tęn czasz będączi P. Sebestian Tarach woyt Modliboski, Iozef Riniowic, Andrzey wachowic wierni, przitym wizey pomieniony kupiec to sobie waruie iż zonę drugiego małzenstwa Dorotę zmoczi zapisu tego wymnie to się stało za nieostrzoznoscią iż do zapisu tego nienalezi. tylko potomkowi moiemu stanislawowi po smierci moiey, zonę wzwiz mienioną takowym Kształtem zostawia- iesly moiey łaski będzie wdziecna y zemną przystoynie mieskac będzie y do tego da P. Bog potomstwo zsobą, ia iako małzonce mnie miłuiączej y zpołnie się zemną do rabiaiącey to iey obiecuie wewszitkim spolnosc wewszitkim tak wdomu iako y nagruntach które będzie miał y cokolwiek oney Legatią swoią będzie mogl oddac. Quoad Actu- est Anno et Die quo supra.
Str. 54. Rok 1645. Żyd Maier sprzedaje dom z browarem. Protokół pozwala zlokalizować położenie browaru i winiarni Maiera.
Posiedzenie odbywa się po święcie Piotra i Pawła, a więc po 29 czerwca. Żyd Maier Smulowicz sprzedaje dom z browarem. Jest podana lokalizacja tego browaru – z jednej strony żydowska łaźnia (mykwa), a z drugiej winiarnia tegoż Maiera. Położenie łaźni przy dzisiejszej ulicy 11 Listopada starsi mieszkańcy Modliborzyc z pewnością pamiętają, a więc mamy: łaźnia–browar Maiera–winiarnia Maiera. Wymienione są ponadto podstawowe urządzenia w browarze. Wójtem był wtedy Sebastian Tarachowic (wg dzisiejszej pisowni chyba Tarachowicz) a burmistrzem Wawrzyniec Joskowic (nazwisko wskazuje na narodowość żydowską).
Protokół wyróżnia się częstym stosowaniem znaków interpunkcyjnych.
Actu- in Modlibozice Cora- officio Aduocati et Scabinoru- Feria -ztia post Festum s.s. Apostoloru- petri et pauli. Proxima Anno D-ni Mil-mo sex-mo Quadragesimo Quinto.
Przed Urzedęm Woytowskim y Xięgami ninieyszimi Woytowskimi y Ławicznymi Modliboziczkimi, stanąwszi oblicznie Maier Smulowicz zid. Miescanin Modliboski, spolecnie Zmalzonką swoią Gitlą pierwszego małzenstwa y zpotomstwem swoim własnym, Bedąc zdrowi na ciele y naumysle, Dobrowolnie iawnie, iasnie słowami wyrazliwymi. Przed Xęgami Woytowskimi Modliboziczkimi zeznali, iż maiąc Dom swoy własny Wuliczi sredniey ziedney strony od Ulice, A zdrugiey strony od Kaspra pieknica zzatelkiem z Browarem y ze wszitkiem nacziniem do Browaru nalezącim. To iest zkotłem, zkoritem, zkadziami, y zewszitkim nacziniem nalezaczim do Browaru, ziednę stronę Łazniey Zydowskiey, A zdrugą strone winiarniey tegoz Maiera, iż tak wzwiz mieniony Maier y zmałzonką swoią Gitlą y potomstwem swoim własnym przedał, Dał, Darował, ze wszytkiem państwem, prawem, y Tytułem dziedzicznym y pozitkami wszelakimi, nic sobie prawa państwa własnosci, y niiakich pozitkow nie zostawuiąc, tak seroko iako y okolicznie iako sąm Dom pomieniony trzymał y yako zkorzenia iest wymierzony, Panu Iakubowi Eliaszowicowi y Malzonce iego Freydzie, y potomstwu iego własnemu, za Summe złotych trzista y trzidziesci Monety y Liczby polskiey wkazdy słoty rachuiąc po gr 30 gotowych y odliczonych przi Urzedzie Woytowskim Modliboziczkim, przedał y wiecnie Rezignował, ktore to pięniądze powziąwszy y odliczywszy, Kupca swego zpowziecia pieniedzi Kwitowali wiecnimi czasi y Wolnym Uczynili. Daiąc y pozwalaiąc pomienionemu Kupcowi swemu wpomieniony Dom także y wBrowar Rzetelną Intromisia y spokoy na possesią zapisuiąc się pomienionego Kupca od wszelakich prwanych Impetytiey y przenagabania bronic y uspakaiać do Roku y niedziel. 6 podlug prawa Maydeburskie-o, przed Xięgami Woytowskimi Modlibozyczkimi. Gdzie byli przi tym Swiadkowie słąwy godni, Pąn Sebastian Tarachowic Woyt, Pąn Wawrziniec Ioskowic Burmistrz Pąn marcin Reczkowski Rayca, Pąn Stanisłąw Kapliczny p. Simon Zakosczielny wierni.
Quod Actu- est Anno et Die ut s-pra.
Strona 35. 1644 r. Sprzedaż ogrodu przy ulicy „ogrodney”.
26 kwietnia 1644 r. Szewcowa Regina Wierzchowska z matką sprzedają ogród położony przy ul. Ogrodney. Prawdopodobnie to dzisiejsza ulica Ogrodowa. Warto zwrócić uwagę na dopisek na końcu aktu, że odbyło się to „w niebytnosci małzonka iey”. Pada również nazwisko przysięgłego pisarza miejskiego, którym był wówczas Kasper Pieknic.
Protokólant stosuje długie i (wygląda jak litera j) do oznaczenia głoski, która odpowiada dzisiejszej literze y. Ja również tak napiszę. Zwraca również uwagę stosowanie litery á oraz dużej liczby znaków interpunkcyjnych.
Kupno Ogrodu od sewcowey Reginj Wierzchowskiey dospolecznie zmatką swoią Zofia do Woyciecha Pczionka y malzonki iego zofiey y potomkow iego własnich.
Actum in Modlibozjce Cora- officio Aduocati scilicet Martino Wrobel, et Ioanne Kolodziey procunsul Stanislao Kaplicznj scabini-
Anno D-ni 1644. Die vero 26 Aprilis.
Przed Urzędęm Woytowskim y Ławicznjm Modlibozjckim y Xięgami ninieyszjmi Woytowskimi y Ławicznjmi Modlibozjczkimi stanąwszj oblicnie pani Regina Wierzchowska spolecnie zpanią matką swoia własna, iż maięczj Ogrod swoy włąsnj wymierzonj miedzj miedzami ziedney stronj miedze pana Iąna Kołodzieia, á zdrugą stronę Ulice ogrodney, tęnze ogrod pomieniony pani Regina Wierzchowska spolecznie zmatką swoią przedały pánu Woyciechowi Pczionkowi Miescaninowi Modlibozjckiemu także y małzonce iego Zofiiey y potomstwo iego własnemu za Summę zlotych dwanascie monety y lyczby polskiey czaszj wiecznjmi, gotowych y odliconych przj Urzędzie Woytowskim Modlibozjczkim (...) (...) przj czjm byli ludzie zaczni, wiary godni, Pąn Marczjn Wrobel Woyt Pąn Iąn Kołodziey Burmistrz, Pąn Stanisłąw Kaplicznj wierny Kasper Pieknic pisarz mieyski przisiegły. A w niebytnosci małzonka iey.
Str. 120. 1652 r. Jak Żydzi przejmowali Modliborzyce
Miasto Modliborzyce istnieje już 10 lat. Osiedlają się nowi osadnicy, budują domy, warsztaty rzemieślnicze, sklepy, niektórzy zajmują się rolnictwem. Sprowadza się coraz więcej Żydów. Kupują nieruchomości, tworzą swoje firmy. Niektórzy zajmują się wytwarzaniem i sprzedażą różnego rodzaju alkoholi. Powstają więc browary, gorzelnie i winiarnie. Niektóre Żydzi wybudowali sami, inne kupili od Polaków, którzy wcześniej je wybudowali. Trwa w ten sposób proces opanowywania produkcji i handlu alkoholem. Mamy oto przykład takiej transakcji. Marcin Wróbel, były wójt, właściciel browaru, a więc osoba prominentna w Modliborzycach, sprzedaje cały swój majątek Żydowi Jakubowi Pinchesowi. Na ten majątek składają się: browar, izdebka z „zatyłkiem” przy browarze, stajenka, stodoła, ogród i pole. Kwota transakcji wyniosła aż 200 złotych. Nie jest to najwyższa kwota tego typu transakcji, bo mieliśmy już przykład transakcji, w której kwota ta wyniosła 330 zł, ale ona odbyła się między Żydami. Ten akt sprzedaży jest również interesujący z tego powodu, że pozwala nam zlokalizować z grubsza położenie tego browaru. Skoro posesja znajdowała się przy Rynku i w jej skład wchodził ogród i „rola” to musiała być położona od jego strony południowej (dzisiejsza ulica Orla lub fragment ulicy Jagiellońskiej przylegający do rynku, ale w pobliżu ulicy Orlej). Dodajmy tutaj, że 9 lat temu, Marcin Wróbel dokupił działkę rolną od Jakuba Smela za 60 zł, a działka ta leżała między jego ówczesną posesją a posesją Żyda Jakusia. Z analizy innych aktów można wysnuć wniosek, że powtarzająca się w wielu aktach nazwa ulicy „Średnia” to dzisiejsza ulica Słoneczna i, ewentualnie, część ulicy Leśnej od strony ulicy Piłsudskiego.
W związku z kolejną już transakcją, w której występuję żydowski kupiec, nasuwa się też uwaga co do rozpoczęcia żydowskiego osadnictwa w Modliborzycach. Otóż w pracy Moniki Kurkiewicz na temat synogogi w Modliborzycach jest zdanie, że pierwsze wzmianki o Żydach w Modliborzycach pochodzą z połowy XVII w. (prawdopodobnie za serwisem: https://sztetl.org.pl), podczas gdy mamy w tych kilku przedstawionych aktach informacje, że już w latach czterdziestych XVII wieku miały miejsce transakcje handlowe z udziałem Żydów, a więc osadnictwo to musiało rozpocząć się od samego początku istnienia miasta.
Zauważmy w tym protokóle, że transakcję obsługuje aż trzech adwokatów: Albert Salski, Tomasz Spinek i Bartłomiej Kopczyński. Burmistrzem był wtedy Jan Bijak.
Jeśli chodzi o pisownię, to zwraca uwagę nadmierna liczba przecinków.
Feria 3-tia, post Dnica- Misericordia- – trzeciego dnia po niedzieli Miłosierdzia Bożego (jest to pierwsza niedziela po Niedzieli Wielkanocnej);
Leyey – jest najprawdopodobniej żydowskim imieniem Leja (Leya) użytym w celowniku.
Maietnosć Przedana, to iest, Plac Staienka Browar Zizdepką zStodołą wRynku marcina wrobla, Iakubowi Pinchesowi, An-o, 1652
ACtu- in Modlibozycze cora- off-o Aduocati D-ni Alberto Salsky Thoma- SPinek, Bartolomeo Kopczynsky, Scabinoru- Feria 3-tia, post Dnica- Misericordia- prox-a, An-o D-ni 1652
Przed Vrzędem, y Actami ninieySzymi woytowskymy y Ławicznymi Modliboskimi StanąwSzy oblicznie, sławetny Marcin Wrobel, mieSczanin Modlibosky będącz, zdrowy naciele y naumyśle, dobrowolnie, Iawnie, Iasnie, słowami wyrazliwymi, y zdobrym umysłem, zeznał, przed tymiSz Xiegami ninieySzymi, woytowskymi y Ławicznymi, Modliboskimi ISz, maiącz, maiętnosć Swoię własną wRynku podle Banasia, Zyda, Staienką Browarem, Isdebką przyBrowarzę zatełkiem, ogrodem, stodołą Rolą ych przynalezy do tey maiętnosci do tenze (...) mianowany marcin wrobel przedał, darował, dał, zewSzystkim prawem, y tytułem Dziedzicznym, y pozytkami wSzelakimi, nic Sobie prawa Panstwa, własnosci, y niiakich pozytkow niezoStawuiącz, tak Szeroko y okolicznie, iako Same maiętnoSć, trzymał, y iako skorzenia, wymierzoną miał, niewiernemu, Iakubowi, PincheSowi zydowi, y małzoncze iego Leyey y potomkom, właSznym iey zaSumme złotych dwiescie monety y liczby Polsky, wkazdy złoty rachuiącz, pogr 30, gotowych, y odliczonych, pieniędzy przy Vrzędzię ninieySzym, woytowskim, Modliboskym, przedał i wiecznie resignował, ktore pieniądze powziąwSzy y odlyczywSzy Kupcza Swego spowzięcia pieniędzy, Kwitował, y wolnym uczynił, wiecznymi czaSy, daiąćz y pozwalaiącz, pomienionemu kupczowi Swemu, wpomienioney maiętnoSci, rzetelną IntromiSią, y Spokoyną poSseSią, zapiSzuiąć, Się(?) pomienionego pola Swego, od wSzelakich, prawnych, Impetitiey, bronić y uspokaiać y przenagabania, do Roku y niedzel (...) podług Prawa Maydeburskiego, przed Xięgami, woytowskimi, (...), Modliboskimi, (...), Się to, Działo, dnia y Roku iako wyzy, przy ktorym, to zapisie, byli ludzie y męzowie zaczni, sławny P. Iąn Biiak Bormistrz naten czaSz Modliboski, ThomaSz Sklarz, Raycza Modliboski
Str. 121. 1652 r. Wojciech Salski, wójt i adwokat modliborski sprzedaje Marcinowi Wróblowi dom szlachcica Wojciecha Kisielka.
Poprzedni akt dotyczył sprzedaży browaru i reszty majątku byłego wójta Marcina Wróbla. W kolejnym akcie tenże Marcin Wróbel występuje jako kupujący. Co kupuje? Opuszczony dom z działką Wojciecha Kisielka, szlachcica, których (tzn. Kisielka i jego domu) opiekunem i jednocześnie sprzedającym tę posesję jest... Wojciech Salski, aktualny wójt modliborski. Ten sam, który w poprzedniej sprawie występował jako adwokat (Alberto Salsky). Zauważmy, że tylko część tej nieruchomości (a więc nie cała nieruchomość!) była obciążona hipoteką, zwaną w umowie zastawem i wójt, jako opiekun, musiał to obciążenie spłacić. Zauważmy też, że w umowie tej nie ma informacji ani o obszarze działki, ani o wielkości i stanie tego domu. Akt nie zawiera też informacji o uczestniczącym w transakcji adwokacie i ławnikach. Może ich nie było? Brakuje dokładnej daty transakcji. Dlaczego nie ma tak ważnych informacji? Czyżby wójt chciał je ukryć celowo? Co prawda prowadzone w Polsce, już od średniowiecza, tego typu księgi koncentrowały się przede wszystkim na rejestrowaniu i identyfikowaniu osób dokonujących jakichś aktów prawnych i wykazywaniu obciążeń na nich ustanowionych, w mniejszym stopniu zwracając uwagę na opis samego przedmiotu tych aktów (domów, działek, pól) ale tu mamy połowę wieku XVII, a ponadto w innych aktach takie dane są zarejestrowane. Czyżby jakaś „aferka”?
Wojciech Salski (adwokat Alberto Salsky w poprzednim akcie) – ówczesny wójt, opiekun Wojciecha Kisielka, szlachcica z urodzenia (czyżby wnuk Gniewosza Kisiela, dworzanina króla Zygmunta I, z Kisieli dorohinickich?);
Dzicznym – zapewne miało być dziedzicznym;
Stosowana jest ta sama maniera masowego wstawiania przecinków do tekstu (ten sam protokólant).
Dom przedania oPiekunow y Woyciecha Kisielka iako Dziedzicza, tey Maiętnosci,
marcinowi wroblowi, An-o, 1652 pod tymze Actem.
Przed. Vrzedem, y Actami ninieySzymi woytowskymi y Ławicznymi, Modliboskimi, StanąwSzy oblicznie, Slachetnie Vrodzony P. Woyciech, Salsky,Woyth, naten czaSz, Modlibosky, iako opiekun, Woyciecha Kisielka, Dziedzica, tey maiętnoSci, bedącz, zdrowy naciele y naumyśle, dobrowolnie, Iawnie, Iasnie, słowami, wyrazliwymi, y zdobrym umysłem, zeznał, przed tymisz Xięgami ninieySzymi, woytowskimi, y Ławicznymi, Modliboskimi, ISz maiącz to wmoczy iako opiekun, ten Dom, opustoSzały, tego Woyciecha Kisielka, y iego, wopiecze, rękach, Swoich, właSznich, iako Dziedzicza, iz tenze WzwySz mianowany, P. Woyciech Salsky, iako opiekun, przedał, darował, dał, ze wSzystkim prawem, y tytułem, Dzicznym, y pozytkami, wSzelakimi, nic, Sobie prawa, y dziedziczowi Woyciechowi, PanStwa właSznosci, i niiakich, pozytkow nieZostawuiącz, tak Szeroko i okolicznie iako Sąm, Dom, wkr??mierze(?) iest Zatełkiem, zogrodem y rolą uliczną, y iako skorzenia, wymierzony był, Marcinowi Wroblowi, y Potomkom, iego, właSznym, zaSumme Złotych, piećdziesiąt, monety y Liczby Polsky, wkazdy złoty rachuiącz, pogr 30 gotowych, y od liczonych
(...)(...)
Się to Działo, dnia y Roku, iako wyzy (...) ato Się rozumie, tilko, opiekun, wziął złotych, trzydzieSci, amianowicie Pąn Salsky, woyth naten czaSz Modlibosky, aprzypiSzał Sie, nad to złotych, dzieSięć, anawykupienie roli złotych, dziesieć, ktora była, wZastawie, uStanisława Stroskiego,
Strona 307. 24 sierpnia 1688 r. Sprawa odwoławcza o tzw. podkupienie. Wojciech Papież przeciwko Grzegorzowi Szyszczakowi.
Wojciech Papież przegrał sprawę przed Sądem Grodzkim o tzw. podkupienie. Składa więc pozew do Sądu Wójtowskiego.
Sprawa dotyczy tzw. podkupienia. Otóż kupił on skóry od Wargala. Skóry te ponoć wcześniej wytargował Grzegorz Szyszczak. Wargal twierdzi, że pytał o to sprzedającego te skóry Wargala i ten odpowiedział, że nikt nie targował. Zastanawiać może to, że winien jest tu kupujący a nie sprzedający, który, jakby popatrzeć z dzisiejszej perspektywy, złamał umowę przedwstępną. Ale być może takie były ówczesne przepisy lub obyczaje cechowe, albo nie o wszytkim dowiadujemy się z tego pozwu.
Dowiadujemy się natomiast kilku ciekawych rzeczy:
1) w Modliborzycach działał cech, a cechmistrzami byli m.in. Adam Skiba i Maciej Frąc (Frącz)
2) skórami handlowali m.in. Żyd Icek zwany „kusym” oraz Wargal,
3) w transakcjach handlowych stosowano zastaw,
4) w Modliborzycach odbywały się jarmarki, a ludzie chodzili również na jarmarki do Janowa,
4) w Modliborzycach uprawiano wtedy konopie.
Łacińskie atq znaczy „oraz”.
Actum Coram Officio Modlibozycen-
Aduocati Famato Thoma-o Pieniązek
Consularium? atq Scabinorum
An-o Dn-i 1688. Die 24 Septembris
Personaliter stanąwszy uczciwy Woyciech Papiez Protestatus est Contra Gregorium Szyszczak his Formalibus verbis Iż ia przyszedłszy do Iczka Żyda to iest kusego y pytałem go iesli nie ma skor do przedania powiedział mi mam dwie a iam rzekł gdziesz ie masz tam Wargala y rzekłem zkim Sie mąm targowac a on mi opowiedział z Wargalem y poszedłem do Wargala y rzekłem masz tu skóry y rzekł Są y począłem ie targowac obaczywszy ie Zaczynił mi ?? y podałem Złotych 10. znowu podał 12. y odszedłem od niego y powtore wrociłem Sie pytaiąc Sie go ostatnim y odpowiedział nie poydą od Zło: 15. y iednego Szeląga y spytałem go iescze targował ie kto odpowiedział ze nie targował y poszedłem do Swoiey Zony rzekłem Iawne ztargowałem Skóry w pradzie drogo a coż mamy czynic y rzekła nie kupimy my kupi kto inszy y wziąwszy pieniądze poszedłem do Wargala daiac mu Złotych osm a prosząc go aby mi poczekał Zło siedmi do Ianowskiego Iarmarku ale niechciał tylko żeby zaraz dac y chciałem Się Iczkiem ręczyć ale nie chciał y poczeli Się zSobą przemawiać y chciał u mnie zastawu ale nie maiąc co dac na zastaw Zostawiłem iednę skorę a drugąm zostawił prosząc go aby mi iey dotrzymał do Ianowskiego Iarmarku potym przyszedł Grzegorz Szysczak do Wargala pytaiąc go przedałes skory a Wargal rzekł czemum nie miał przedac abom cie miał czekac a Grzegorz zaraz na Cechę dał pozywaiąc mie do Cechu a mnie na ten czas w Domu nie było bom był na Ogrodzie Młociłem Konopie y odłozyli tę sprawę na Dzień y swięto S. Krzyza a iam otym nie wiedział Czy chodziła czy nie poszedłem do Ianowa na Iarmark staraiąc Się o pieniądze według danego słowa Wargalowi za skore druga o Złotych siedm y powrociwszy do Domu powiedziała mi chodziła Cecha y rzekłem a Oczym o na mi powiedzia o tobie to Grzegorz Sie na cie skarzy zes go podkupił w Skorach u Wargala y poszedłem do Cechmistrza alem ich iuz nie zastał tylko Cechmistrza y powiedzia o Was ci to skarzy Grzegorz co scie go podkupili w skorach y odłozylismy te sprawę po Iarmarku naszym Modlibozyczkiem y dał drugi raz na Cechę po Iarmarku y stanąłem zaraz y sprawiłem Się y odwoływałem Sie na Swiadectwo a on na Swiadectwo niechciał dac nie daiąc winy Zydowi y kazali mi przysiąc iakoscie nie wiedzieli ze on targował te skory y Uderzyłem Się przed Cechem w Piersi a Grzegorz y temu niewierzył ale poczoł Wołac ty Zdranco ty podkupiłes mie y troche mie w Gebę nie dał azem na Dwor z sieni ustąpił nie chcąc Sie znim Swarzyc y zawolali nas do Dekretu y Nakazali mi abym Grzegorza przeprosił y nakłady wrocił a własnie przed nie mi przysiag y nie chciałem na ten Dekret zezwolić Appeluiąc Sobie do wyzszego Sądu to iest Woytowskiego oswiadczywszy Sobie trzema groszami a oni Chcieli a Gwałtem nalegali y Chcieli mie wsadzić na wiezienie Mieyskie a wtym Prze??i Cechmistrze powstawszy Mowiąc wyszedłszy przed stoł day cie mu pokoy iuz on Sumieniem poprawił y posli zemną do P. Woyta toiest Adam Skiba y Mathyasz Frąnc y oswiadczyłem Sie trzema groszami.
Jak wyglądali mieszczanie modliborscy w XVII wieku?
Oto scenka rodzajowa (na podstawie rysunku Jana Matejki) – pierwszy spór modliborskich Żydów z polskimi władzami miasta. Przedstawiciele władz miejskich powołują się na jakiś dekret, który okazuje pisarz przysięgły Kacper Pięknic. Widać jak przedstawiciel właściciela miasta Bartosz Szuba próbuje załagodzić spór stając po stronie Żydów.
